‎በኢፋግ ያረጉት ሶስት ህጻናት‎




በነሄለን ቤት- ሄለንን ጥበቃ

ወደ ሰሜን የሚገኙትን ብሄራዊ ፓርኮች ለማየት ባቀናሁበት ወቅት አንድ አስገራሚ ዜና ሰማሁ፡፡

‹‹ በኢፋግ ሶስት ህጻናት አረጉ !! ›› የሚል

‹‹ ምን ?! ›› -  ድንጋጤ !

‹‹ በኢፋግ ከተማ ሶስት ህጻናት አረጉ !! ››

‹‹ እንዴት ?! ›› - ጥርጣሬ !

‹‹ መንፈስ ቅዱስ ቀረባቸው ፡፡ ወደ ሰማይ መጠቁ ፡፡ ተልዕኳቸውን ተቀብለው ወረዱ ››

‹‹ ህጻናት ? ለዛውም ሴቶች ?! ከዛስ ? ›› - ብዥታ !

በርግጥም ይህ ዓይነት ያልተለመደ ዜና የሰማ ሁሉ መደንገጡ፣ መፍራቱ፣ መደሰቱ፣ መጠራጠሩና በቅጽበት የተምታታ ሀሳብን እንደ አሸን ማራባቱ የሚጠበቅ ነው ፡፡ የዚህን ወሬ ጫፍ ለመጨበጥ በጣም ጓጉቼያለሁ፡፡ ሁኔታው በመጽሀፍ ቅዱስ የተገለጹትን የፈጣሪ ተአምራትና የቅዱሳን ገድሎችን ለማስታወስ ብሎም ለማነጻጸር ይጋብዛል ፡፡

v                           

መኪናችን አዲስ ዘመን ከተማ ለመድረስ የተወሰነ ርቀት ሲቀራት ዳር ያዘች፡፡ ወደ ውስጥ ከመዝለቃችን በፊት ከአርሶ አደሩ መረጃ ለመሰብስብ ሞከርን ፡፡ ተመሳሳይ ሀሳብ ነበር ያዳመጥነው ፡፡ ድርጊቱ እውነት መሆኑን ነገር ግን ህጻናቱን ማየት የሚቻለው በዕለተ ሰንበት ቤተክርስትያን መሆኑን ፡፡ እናም በማግስቱ ለመመለስ ወስነን ፊታችንን ወደ ጎንደር አቀናን ፡፡

v          

ሰው ያስባል እግዚአብሄር ይፈጽማል እንዲሉ ቀድሞ ይዘነው የነበረውን ቀጠሮ በስራ ጫና ምክንያት ለማክበር አልቻልንም ፡፡ ቢሆንም ከ14 ቀናት በኃላ በዕለተ አርብ በኢፋግ ከተማ ተገኝተናል ፡፡ ኢፋግ ከአ/አበባ በ625 ኪሜ አካባቢ የምትገኝ የፎገራ ወረዳ አካል ናት ፡፡ በከተማው ዳገታማ ቦታ ላይ የሚገኘው የስላሴ ቤ/ክርስትያን ከተለያዩ አካባቢ በመጡ ምእመናን ተጨናንቋል፡፡ ወደ ግቢው ጫማ አድርጎ መግባት በፍጹም የተከለከለ በመሆኑ ጥቁር እንግዳውን ከነዋሪው፣ ከተሜውን ከአርሶአደሩ ለመለየት ቀላል መንገድ የተፈጠረ ይመስላል፡፡ ጥቁር እንግዳውና ከተሜው በጠጠሩ ላይ እንደ ልብ መራመድ ስለማይችሉ እንደ አካል ጉዳተኛ ሸብረክ፣ እንደ ብሬክ ዳንሰኛ እጥፍጥፍ እያሉ ነው የሚጓዙት ፡፡

ግቢውን አንድ ግዜ በዝግታ ዞርኩት፡፡ ብዙዋች ጸበል ለማግኝት ይሻማሉ፡፡ የብዙዋች ፊት በእምነት ስለተዥጎረጎረ ፊታቸው ላይ የሆነ ስዕል ማግኝት ይቻላል፡፡ አንዳንዶች ግን አይናቸውን ብቻ ስላስቀሩት ድንገት ሲታዩ ያስደነግጣሉ፡፡ በስተጀርባ የሚጓግሩ፣ የሚጮሁና የሚለማምኑ ሰዋች አሉ፡፡ ግቢው ውስጥ ከሚታየው ምዕመናን የአይነስውራንና የአካል ጉዳተኛ ድርሻ ቀላል አለመሆኑ በራሱ የሆነ ነገር መኖሩን ያመላክታል፡፡

የግራ ፊቱ በጣም ያበጠ ወጣትና አይነስውር የሆኑ እናት ጋ ቀረብ ብዬ ጥያቄዬን ቀጠልኩ፡፡ ሁለቱም ከሩቅ ቦታ የመጡት መንፈስ ቅዱስ ባደረባቸው ሶስት ህጻናት ለመፈወስ መሆኑን ገለጹልኝ ፡፡ ሌሎቹም ተናገሩ ‹‹ አይናቸው የበራ፣ እግራቸው የተቃና፣ ከውስጥ ህመማቸው የዳኑ ሰዋች ጥቂቶች አይደሉም ››

መረጃው ሚዛናዊ እንዲሆን ወይም ማረጋገጫ ይገኝ ዘንድ ዲያቆኖችና ቄሶችን ማነጋገር አስፈላጊ ነበር ፡፡ ‹‹ በዚህ ጉዳይ መረጃ መስጠት አልችልም ›› አለኝ አንድ ዲያቆን

‹‹ እኔ መናገር አልችልም ፤ ሃላፊውን አስፈቅድ ›› ብሎ ወደ አንድ ሰው ጠቆመኝ - አንድ ቄስ ፡፡ ትልቅ ማስታወሻ ላይ የሆነ ነገር የሚጽፉት ቄስ ሊያናግሩኝ እንደማይችሉ ገለጹልኝ ፡፡ ስራ ስለበዛባቸው ይሁን ወይም በጉዳዩ ዙሪያ ፍቃደኛ ባለመሆናቸው ግን መለየት አልቻልኩም፡፡ በአንድ እጄ ጫማዬን በሌላኛው ማስታወሻ ደብተሬን ይዤ ሸብረክ ላለማለት አፈር እየመረጥኩ ከቅጥር ግቢው ወጣሁ ፡፡

     

v          

የሶስቱን ህጻናት ተአምራት ለመመልከት ከተቻለም ለመፈወስ በሺህ የሚቆጠር ህዝብ በየቀኑ ወደ ስላሴ እየጎረፈ ቢሆንም ህጻናቱ በተለያዩ  ምክንያት ወደ ቤ/ክርስትያን እንዳይመጡ መከልከሉ ይነገራል፡፡ ህዝቡ ግን ጠንካራ እምነትን ይዞ ወደ ግቢው ይጎርፋል ፡፡ ህጻናቱ ካረጉ በኃላ የተመለሱት ብሎም ከክልከላው በፊት ተዓምር ያሳዩት በዚሁ ቦታ በመሆኑ በራሱ ውጤት እንደሚኖረው ያስባልና፡፡ የተሻለ መረጃ የሚገኘው ከህጻናቱ ወይም ከቤተሰባቸው ወይም ፈውስ ካገኙ ሰዋች እንደሚሆን ጥርጥር የለውም ፡፡ ተፈወሱ ስለተባሉ ሰዋች ብዙዋች ተመሳሳይ አስተያየት ቢሰጡንም ሰዋቹን በአካል ማግኝት እንደማንድችል ተረድተናል፡፡ እናም የህጻናቱን ቤት ማፈላለግ ጀመርን፡፡

v     

እነሆ በአንደኛዋ ቤት ተሰይመናል፡፡

የዚህችኛዋ ቤት ከሁለቱ ይለያል፡፡ ቤቱ ሻይ - ዳቦ የሚሸጥበት በመሆኑ ከቤ/ክርስትያን የተመለሰው ህዝብ በሙሉ ሻይ እጠጣለሁ በሚል ሰበብ ቤቱን ያጣብባል፡፡ ከውጭ ደግሞ ቦታ ያጣበቡ አያሌ  ሰዋች ተኮልኩለው ይታያሉ፡፡ ጠባብዋ ቤት በመፋጠጥና በሹክሹክታ ግላለች ፡፡ ውጭ ያለው ህዝብ ደግሞ ቤቱ እንዲለቀቅለት ይንጫጫል፡፡ ልጅ እግሩ አስተናጋጅ ሻይ ጠጥተው የጨረሱትን ‹ እባካችሁ ልቀቁልን ! › ለማለት የደፈረ አይመስልም ፡፡ ግራ በመጋባት ወደ ጓዳና ሳሎን ገባ ወጣ ይላል፡፡ ህዝቡ ይህን አነስተኛ ቤት ለምን እንዳጣበበው አሳምሮ ያውቃል፡፡ ሞባይሌ ውስጥ የሚገኝውን ካሜራ ከፍቼ ጆሮዋቼን ግራና ቀኝ ቀስሬያለሁ፡፡

v       

አርገው ተዓምራትን ፈጽመዋል የተባሉት  ሶስት ሴት ልጆች ከ 7 እሰከ 10 ዓመት ዕድሜ የሚገመቱ እንቦቃቅላዋች ናቸው፡፡ ሻይ እየጠጣን የምንጠባበቅበት ቤት የምትገኘው ሄለን ትባላለች፡፡ የአምላክና ሰርጌ ደግሞ ጓደኞቿ ናቸው፡፡ ድርጊቱ የተፈጸመው ከወር በፊት ነበር፡፡ ሰዓቱ ደግሞ ከቀኑ ዘጠኝ ሰዓት፡፡ ሶስቱ ልጆች ወደ ሰንበት ት/ቤት እየሄዱ ሳለ ወደ ኃላ ቀረት ብለው ተሰወሩ፡፡ አብሮአቸው የነበረው መምህር ዞሮ ቢፈልግ፣ ግራና ቀኝ ቢሮጥ ሊያገኛቸው አልቻለም፡፡ ምን ዋጣቸው በሚል ተደናገጠ፡፡ ከብዙ ፍለጋ በኃላ ወደ ቤታቸው ሄዶ ቢጠይቅም ሁሉም አልተገኙም፡፡ 12 ሰዓት አካባቢ ሁለቱ ህጻናት በነጭ  ፣ አንዷ በጥቁር ፈረስ መንፈስ ቅዱስ ተላብሰው ስላሴ አካባቢ ወደ ምድር ወረዱ፡፡ ከዚያም የሆነውን ሁሉ በመናገር መምህራቸውን አንድ ተአምር ሊያሳዩት ወደ ስላሴ ይዘውት ተመለሱ ፡፡

‹‹ ይታይሃል ቤ/ክርስትያናችን በብርሃን ደምቃ ? ››

‹‹ ምንም አዩታየኝም ›› መምህሩ የሚናገሩትን ነገር ማየት ብቻ ሳይሆን መገንዘብ አልቻለም

እንግዲህ ከዚህ በኃላ ነበር ስላሴ ተገኝተው መስበክና ማስተማር ፣ የተፈቀደላቸውን አይነስውራንን ማብራት፣ አካለስንኩላንን ማዳን፣ በውስጥ ደዌ የሚሰቃዩትን በመዳበስ ፈውስ መፍጠር የቻሉት፡፡ ተአምሩና ዜናው ርቆ ሲናኝ የኢፋግ ከተማና የስላሴ ቤ/ክርስትያን በሰው ማዕበል መጥለቅለቅ ጀመረ፡፡

አንድ ዕለት ወሬውን የሰሙ አንድ ጻጻስ ወደ ቤ/ክርስትያኑ መጥተው ‹‹ እስኪ እኔንም ዳብሽኝ  ?›› በማለት ጥያቄ ያቀርባሉ፡፡ ልጅቷ ወደ ኃላ እያፈገፈገች ‹‹ እርስዋ ብዙ ኃጢአት የተሸከሙ በመሆንዋ በቅድሚያ ንስሐ መግባት ይኖርቦታል ! ›› በማለት ህዝብ ፊት ተናገረች ፡፡ የተከበሩት ቄስ ሽምቅቅ አሉ፡፡ ‹ እነዚህን መሰል ሀሰተኛ መሲህ በየግዜው የሚመጣ በመሆኑ ማንም ይህን ጉዳይ ማመን የለበትም ! › በማለት ቀጭን ትዕዛዝ አስተላለፉ፡፡ ከማግስቱ ጀምሮም ህጻናቱ ወደ ቤ/ክርስትያን እንዳይገቡ ተከለከለ፡፡ የአካባቢው ሰዋች እኚህ ትልቅ የሃይማኖት ሰው ተግባራቸው የረከሰና የቀለሉ መሆናቸውን እናውቃለን ባይ ናቸው፡፡ በተለይም የሄለን አባት አቶ ታደሰ ሰዋችን በሻይ ስም ወደ ቤትህ እያስገባህ ገንዘብ በመቀበል ህጻኗን ታሳያለህ በሚል ታሰረው በማስጠንቀቂያ ተለቀዋል፡፡ በዚህ ምክንያት ልጅቱን ጓዳ ውስጥ ለመደበቅ ተገደዋል፡፡

በነጭ ፈረስ የመጡት ሁለቱ ህጻናት የደግነትና የገነት ተምሳሌት፣ በጥቁር ፈረስ የመጣችው ደግሞ የክፋትና የገሃነም ተምሳሌት እንደሆነ መጽሐፍ ቅዱስ ያነበበውም ሆነ ተራው ህዝብ ፍች ሰጥቶታል፡፡ በነጭ ፈረስ የመጡት ሁለት ህጻናት ተአምር ሲሰሩ ሶስተኛዋ ህጻን እነሱን ከማጀብ ውጪ ሌላ ተግባር እንዳልነበራትም ያስረዳሉ፡፡ የኃላ ኃላ ግን ሶስተኛዋም ህጻን ኃይል ተጎናጽፋ ጓደኞቿን ለመምሰል በቅታለች፡፡

ህጻናቱ ወደ ት/ቤት ለመሄድ በሞከሩበት አንድ ቀንም ‹‹ ተቃጠልን ! ›› እያሉ በመጮኃቸው ቤተሰቦቻቸው ተሸክመው ወደ ቤት እንደመለሷቸው ይነገራል፡፡ ህጻናቱ ምሽት ላይ ሰውነታቸው በጣም ቀዝቃዛ የሚሆንበት ግዜ በመኖሩ ቤተሰቦቻቸው ሞተዋል ብለው ያለቀሱበት አጋጣሚ እንደነበርም ተገልጾልኛል፡፡ የህጻናቱን ምስክርነት የሚያሳይ ቪዲዮ በአንድ ሰው ተቀርጾ እየተሸጠ እንደነበር ስንሰማ ደግሞ ቪዲዮውን ለማግኘት ከተማዋን አሰስን፡፡ ይሁን እንጂ አንዱ ሌላው ጋ እየጠቆምን በእጃችን ማስገባት አልቻልንም፡፡ በዚሁ ጉዳይም የተወሰኑ ሰዋች በመታሰራቸው ሰዋቹ እንደሚፈሩም የኃላ ኃላ ተነግሮናል፡፡

v     

ቤቱ ውስጥ ለብዙ ሰዓት ተቀምጠው የታከታቸው ሰዋች እያጉረመረሙ ወደ ውጭ ሲወጡ ሌሉች በሩጫ አግዳሚውን አጣበቡት፡፡ አስተናጋጁ ‹‹ ምን ልታዘዝ  ? ›› ሲል ግን ደፍሮ ‹‹ ሄለንን ለማየት ነው ! ›› የሚል ምላሽ የሰጠ አልነበረም፡፡ ተረኛውም አንባሻውን ከሻዩ ጋር እያጣጣመ አንዴ ሰውን ሌላ ግዜ ግድግዳውን ይቃኛል፡፡

ግድግዳው ላይ የቡና ፖስተሮች ፈንጠር ፈንጠር ብለው ተሰቅለዋል፡፡ ግድግዳውን ብቻ ሳይሆን የኮመዲኖውን ውስጥና አናት በአይኔ በረበርኩት፡፡ ብዙ ቤት ውስጥ የቤተሰብ ፎቶ ቢሰቀልም ይህ ቤት ፍንጭ ለማሳየት የፈለገ አይመስልም፡፡ ከአንድ ጥግ ሆኜ ሻይ ጠጥተው የጨረሱ እንግዶችን በሞባይሌ አነሳው፡፡ አስተኛጋጁ ሳይመለከተኝ አይቀርም ፡፡አንዳንዶች ሲጨንቃቸው በልጁ ጆሮ ስር ጥያቄያቸውን ያቀርባሉ፡፡

‹‹ አይቻልም ! ተከልክለናል ! በሰው እየነገዳችሁ ነው እየተባልን ነው ›› ይላል ፡፡ ቆይቶ ሲጠየቅ ደግሞ ‹‹ ተኝታለች ›› የሚል ምላሽ ይሰጣል፡፡ እኛም ታክቶን ከመነሳታችን በፊት ለልጁ ከሩቅ መምጣታችንን በመግለጽ በማስተዛዘን ጥያቄ አቀረብን፡፡ ምላሽ ሳይሰጠን ሻይ መቅዳትና አንባሻ ማቀራረቡን ቀጠለ፡፡

ድንገት ከጓዳ ወጥቶ ግን ተከታዩን የምስራች ለታዳሚው ተናገረ ‹‹ እሺ ልጅቱ አሁን ተኝታለች ፤ ከተወሰነ ደቂቃ በኃላ እናሳያችኃላን፡፡ በፍጹም ድምጽ መቅረጽም ሆነ ፎቶ ማንሳት አይቻልም ! ››  ወዲያው የሰውን ፊት ማንበብ ጀመርኩ፡፡ ብዙ ፊቶች ላይ የጠበቅኩትን ፈገግታ ማየት አልቻልኩም - ቅጭም ያሉ ፊቶች እንጂ፡፡ ሰው መቀመጫው ላይ መቁነጥነጥ፣ ሴቶች ነጠላቸውን አናታቸው ላይ ማስተካከል፣ ገኖ የነበረው ሹክሹክታ ረጭ ወደማለት ተቃረበ፡፡

ከዚያም በእናቷና በአስተናጋጁ የተያዘች ቆንጆ ህጻን የጓዳው በር ላይ ስትደርስ ‹‹ ልጅቱ እቺ ናት ! ›› አለ አስተናጋጁ፡፡ አይኖች ተወረወሩባት፡፡ በርግጥም ከእንቅልፍዋ የተቀሰቀሰች መሆኑ የተረበሸ ፊቷ ይመሰክራል፡፡ ጸጉሯ ላይ ጨርቅ ሸብ አድርጋለች፡፡ ነጭ ቀሚሷን እንደያዘች በሰያፍ ነበር ሰውን የምትመለከተው፡፡ ለሶስት ደቂቃ ያህል የቆየ ገራሚ ትዕይንት ፡፡

‹ ደህና ዋልሽ ? ›

‹ እግዚአብሄር የተመሰገነ ይሁን ! ›

‹ እ.ል.ል.ል.. ተባረኪ እቴ ! ›

‹ ስለ ተዓምሩ የሆነ ነገር ብትነግሪን ? ›

እነዚህና ሌሎች ጥያቄዋች ይነሳሉ ብዬ ብጠብቅም የሁላችንም አፍ ዱዳ ነበር የሆነው፡፡ አስተናጋጁ አስቀድሞ ድምጽ መቅረጽ አይቻልም ብሎ ስላስጠነቀቀን ነው ወይስ ስለተገረምንና ሰለፈራን ???  እናቷ ወደ ውስጥ ሲያስገቧት ብዙዋች የነቁ መሰለኝ ፡፡ እኛም  ‹‹ ይገርማል ?! ›› እያልን ቤተሰቦቿን አመስግነን ውልቅ አልን ፡፡ ውጭ ያለው ሰው ቀላል አይደለም ፡፡ ተፋጠጡ እስከመቼ ይሆን የሚቀጥለው ???

v     

 

የአካባቢው ነዋሪና ጉዳዩን ለማየት የመጣው ህዝብ ተዓምራቱ እውነት ስለመሆኑ ቅንጣት ያህል አይጠራጠርም፡፡ ፈውስ አገኝ ዘንድ በሚል ተስፋ አካባቢው በበሽተኞች ቁጥር መጨናነቁም ጉዳዩ በቀላሉ መታየት እንደማይገባው የሆነ ነገር ያጭራል፡፡ በሌላ በኩል ዲያቆናትና ቄሶች ስለጉዳዩ እንዲጠየቁ አይፈልጉም ፤ አንዳንዶቹ ደግሞ ጉዳዩ ትክክለኛ አለመሆኑን ይናገራሉ ፡፡

በርግጥ ራዕይ ተገለጸልን፣ መንፈስ ቅዱስ ቀረበን በሚል አንዳንድ ሀሰተኛ ሰዋች ህዝቡን ያሳሳቱበት ግዜ እንደነበር ይታወቃል፡፡ ተልዕኳቸውም የግል ጥቅማቸውን ለማበልጸግ መሆኑ ግልጽ ነው ፡፡ ኢፋግ ላይ የታዩት ህጻናት ግን ገና የዕቃ ዕቃ ጨዋታ ያልጠገቡ የዋሆች ናቸው፡፡ እነዚህ ህጻናት ለምን ዓላማ የተሳሳተ ድርጊት ያከናውናሉ ? ለኔ ያልተመለሰልኝ ጥያቄ ይህ ነው ፡፡ በቤተሰቦቻቸው ተገፋፍተው እንዳይባል ህጻናቱ ብዙ ግዜ ከዚህ ተግባር እንዲቆጠቡ በሚል እስርና የተለያዩ ተጽዕኖዋች ተደርጎባቸዋል ፡፡

እንግዲህ እኔ የምነግራችሁ እዚህ ድረስ ብቻ ነው ፡፡

ስላሴ ቤ/ክርስትያን

 

የኢፋግ ከተማ



ውጭ  በር ላይ የተኮለኮለው ህዝብ

 



ሸረሪት ለማድራት… እኛ ለመሰለፍ ማን ብሎን ?!

ሰሞኑን ያየሁትን ሰልፍ ማመን አልቻልኩም…

ከግርምቱ አውድ ከወጣሁ በኃላ አይኔን ጨፍኜ ማንሰላሰልኩ ጀመርኩ፡፡ እስከዛሬ ለስንት ነገር ተሰልፈናል ? የሚለውን ጥያቄ ለመመለስ ነበር ትግል የያዝኩት፡፡ በእውነት ብዙ ምላሾች ተደራረቡብኝ፡፡ መቁጠር ጀመርኩ፡፡ እነሱን ቆጥሮ ለመጨረስ ራሱ ረጅም የትዕግስት ሰልፍ ያሰፈልጋል ?  ህይወታችን በሙሉ ሰልፍ ነበር እንዴ  ? በምናቤ ዚግዛግ የሰሩትን ትናንሸና ትላልቅ ሰልፎች እያበላለጥኩ delete ማድረግ ጀመርኩ፡፡ እውነት ለስንት ነገር ተሰልፈናል ??

ልጅ ሆነን ቤተመጻህፍት ለመግባት / ብሪትሽ፣ ማዘጋጃ፣ ወመዘክር፣ጉድሸበር ወዘተ / ረጅም ሰልፍ ውስጥ እንሰምጥ ነበር፡፡ ጸሃይ ካንቃቃን በኃላ ‹ ለዛሬ ስለሞላ ቦታ ልቀቁ! ነገ በጠዋት ዳይ ! › የሚል ወፍራም ደምጽ መርዶ ሲያረዳን እየተነጫነጭን  እንበተን ነበር፡፡ ከቀበሌ ዳቦ ለመግዛት በለሊት ተነስተናል፡፡ ዘወትር ጥፊ በመቅመስ ለሚዝናናው ብሄራዊ ቡድን ስታዲየምን በሰልፍ ድር አወታትበናል ፡፡ ዋና ዋና ሰልፎችን ብቻ ካላስታወስኳችሁ ይህ አጭር አርቲክል ረጅም ልቦለድ እንዳይሆን ሰጋሁ፡፡ አዋ ! አንድ አራቱን አስወግጄ ልቀጥል፡፡

አንድ ኪሎ ስኳር ለማግኝት በኢትፍሩት ደጆች ለስንት ሰዓታት ቆመናል ? አንድ ሊትር ዘይት ለመግዛት ይደረግ የነበረው ጉዞስ ? መሳለሚያ  አለቀ ! ሲባል በየአቅጣጫው መሮጥ ይጀመራል፡፡

       ‹ ፒያሳ ሳይኖር አይቀርም ?  ›

       ‹ ካሳንችስ ወረፋው ነው እንጂ አለ ሲባል ሰምቼያለሁ ! ›

       ‹ እንደው መራቁ ነው እንጂ ሳሪስማ መኖሩ ተረጋግጧል ! ›

       ‹ ታዲያ ምን አማራጭ አለ እንሄድ እንጂ ?! .

ሀገሬው በአራቱ ማዕዘን ተሰልፎ ይተማል  - ሌላ ሰልፍ ኃላ ለመሰካት ፡፡

በቅርቡ ሜክሲኮ ያየሁት ሰልፍ ግን አዲስ ሆኖብኛል …..

ጄሪካኖች ትዝ አሏችሁ ;… ቢጫ ጄሪካኖች ፡፡ አብዛኛው ሰፈር በውሃ ድርቅ ሲመታ የሆኑ ጥቂት ሰፈሮች ላይ በሆነ ተዓምር በወፍራሙ የሚፈሱ የውሃ ባንቧዋች አይጠፉም ፡፡ ከተሜው እነዚህን ቧንቧዋች እንደ ፈለቀ ጸበል ነበር የሚቆጥራቸው ፡፡ እናም በሰሚ ሰሚ መረጃውን ጨብጦ ከጀሪካኑ ጋ  ይሮጣል ፡፡ ቦታው ታቦት አይወጣበትም እንጂ ህዝቡስ ጥምቀተ ባህርን ይተካከል ነበር ፡፡

እናም ጀሪካኖች ሰውን ተክተው ረጅሙን ሰልፍ ይቀላቀላሉ፡፡ ፈረንጆች  < virtual queue >  የሚሉት አይነት መሆኑ ነው፡፡ ሰው ከጀርባ ሆኖ ተራውን በናፍቆት ይጠባበቃል፡፡ እዚህ ጋ ለግዜው  < physical queue > አይኖርም ፡፡ ግን ጀሪካኖች በሙሉ መልካቸው አንድ ዓይነት ስለነበር በይገባኛል ጥያቄዋች ስድድቦሽና ግብግቦችን ማስተናገድ የተለመደ ነበር ፡፡ ውሃው በአንድ ብር ተለክቶ  ለተሸካሚ  አስር እጥፍ ይለካለታል፡፡

ቢጫ ጀሪካን ከተነሳ አይቀር ጠቆርቆር ያለውንም ማንሳት ይኖርብናል፡፡ ጥቁሩ ጀሪካን ዋና ዓላማው ጋዝ መሸከም ቢሆንም ብዙውን ግዜ አይሳካለትም ፡፡ ባለቤቱ ለረጅም ሰዓታት ጸሃይ እየበላው ተሰልፎ አለ ..ቀ ?  ይባላል፡፡ ያኔ ይመስለኛል ከተማው ውስጥ ያሉ ማደያዋች በህዝቡ ዘንድ በአግባቡ የታወቁት፡፡

         ‹ ሞቪል እንሞክራ ?! ›

         ‹ ሽየል አይቀርበንም  ? ›

         ‹ እዚያ አጂፕ ደግሞ ይደብቃሉ ይባላል ›

         ‹ እነሱ ደግሞ እንደ ምልክታቸው አውሬ ናቸው ! ›

         ‹ እረ የቶታል ብሷል ! ህዝቡንም መኪናውንም ማሰለፍ ሰልችቶኛል እያለ ነው አሉ ! ›

         ‹ ምን ያቃናጣዋል እቴ ?! ቶታል ማለት አጠቃላይ ማለት አይደል ? ታዲያ አጠቃሎ ቢያሰልፍ ምን አለበት ?  ባፋንኩሎ !!! ›

ሰልፉ በራሱ ራስ ምታት መሆኑ ሳይቀር ሰልፉ ሲበተን የሚታየው የህይወት ሩጫ ያሳምማል ፡፡ ዛሬ ለቴክኖሎጂ ምስጋና ይግባው እንጂ ‹ ዲቪ በአንድ ብር አሜሪካ ! › እየተባለ ፎርም በሚሸጥበት ግዜ በፓስታ ቤትና በአንዳንድ ቦታዋች የነበረው ሰልፍም  ‹ ሰው ብርቱ ድመት ጠንካራ ! › የሚባለውን አባባል ትክክለኛነት የሚያረጋግጥ ነበር ፡፡ ሰው ስራ ሊመዘገብ ሄዶ ረጅም ሰልፍ ካየ ቢያንስ     ‹ ነገ › ብሎ ይመለሳል ፡፡ የዲቪው ሰልፍ የአንድ ቀበሌን ርዝመት አካልሎ እያየ ፣ የቢሮ መዝጊያ ሰዓት ተኩል ሰዓት ብቻ የቀረው መሆኑን እየተነገረው እንኳን ቀልድ አይውቅም ነበር ፡፡ ፈገግ እያለ ከኃላ ይለጠፋል ፡፡

በቅርቡ በሜክሲኮ የተጀመረው ሰልፍ የቀድሞውን የዲቪ ዘመን የሚያስታውስ ነው…

መቼም fair እና unfair ሊባሉ የሚችሉ ሰልፎችንም አካሂደናል፡፡ የምርጫ 97 ግዜ ያች በእልህና በደም ቀለም የተጻፈችውን ካርድ ሳጥን ውስጥ ለመወርወር አብዛኛው ሰው ለሊት ላይ ነበር መሰለፍ የጀመረው ፡፡ ግን ገጹ ሀሴት እንጂ ምሬትን ሲረጭ አልታየም ፡፡ የቴሌቪዥን ግብርና ውዝፍ ለመክፈልም የሀብተጊዮርጊስ ድልድይ አካባቢ በሰልፍ የተጥለቀለቀበትን ግዜ አስታውሳለሁ፡፡ ህዝቡ በሰልፉ ብዛት ብቻ ሳይሆን በሚከፍለው ነገር ተገቢነት ላይ ደስተኛ አልነበረም፡፡ ‹‹ የረባ ነገር ሳልመለከት እንዴት  እንድከፍል  እገደዳለሁ ፤ በማየው ነገር ጨጓራዬ እየተላጠ አሁን ደግሞ በሰልፍ ለምን እቃጠላለሁ ? ›› ይል ነበር ፡፡ በዓመት የሚከፈለው 50 ብር ለየወሩ ቢካፈል ከአምስት ብር የሚያንስ ነው ፡፡ ሰው የሚያጉረመርመው ለዚህ ብር አንሶ አይደለም ፤ ለምን ይቀለድብኛል በማለት እንጂ፡፡

ኢትዮጽያ ውስጥ ሞባይል የሀብታሞች መለኪያ እንደነበር ይታወሳል፡፡ ትዝ ይላችሁ እንደሆነ በ20 ቤት ተጀምሮ 25 ላይ አቆመ፡፡ ባለ 20 - ባለሀብት፤ ባለ 21 - ባለስልጣን ፤ ባለ 22 ደላላ ፤ ወዘተ እየተባለ የዳቦ ስም አወጣ - የኔ ዓይነቱ ተመልካች፡፡ ርግጥ ነው መሃል ላይ በምን ዘዴ እንደሚሰጥ ባይታወቅም በ40 የሚጀምሩ ሞባይሎች አንዳንድ ሰዋች እጅ ላይ ይታዩ ነበር ፡፡ ታዲያ ብዙ አመታትን ካሰቆጠረ በኃላ የካርድ ክፍያ ዘዴ ተግባራዊ በመሆኑ ሞባይል መነሻዋን 60 አድርጋ ብቅ አለች ፡፡ አቤት ያኔ የነበረ ሰልፍ !! ‹ ሰልፍ › ጉዳዩን ቀላል ስለሚያደርገው ‹ ግድያ › ብለው ይሻላል፡፡ ከአራትና አምስት ቀናት መራር ትግል በኃላ ሲም ካርዷን የሚይዝ ተገልጋይ አቤት የፊቱ ጸዳል !! አቤት አረማመድ !! ኩራቱስ ብትሉ !! ስኮላርሺፕ ያገኘ ወይም ኮካ ጠጥቶ ቲኮ መኪና የተሸለመ ነበር የሚመስለው ፡፡ ዛሬ ነገር ዓለሙ ተቀያይሮ ሁላችንም በር ላይ እየተሰለፈ ያለው ራሱ ቴሌ ሆኗል ፡፡ በቀን የአንድ ሰው የሞባይል በርን ከ4 እስከ 8 ግዜ ያንኳኳል፡፡ በርግጥ አንኳክቶ ገና ፍቃድ ሳያገኝ ነው ጓዳ ወደሆነው << Inbox >> ውስጥ ዘሎ ዘው የሚለው ፡፡ ተኳሾቹ ተኩሰው ከገደሉ በኃላ ‹‹ ቁም !! ›› እንደሚሉት ዓይነት መሆኑ ነው ፡፡

 እናም ሳጥናችሁን ከፈት ስታደርጉ ‹‹ እባካችሁ የሲም ቅናሽ አድርጌያለሁ ይላችኃል ›› መልከ ብዙው ቴሌ፡፡ 
ከአፍታ በኃላም ‹‹ ስለ ቀፎም አታስቡ! በአነስተኛ ዋጋ አቅርቤያለሁ ›› ትባላላችሁ ከማይታይ ፈገግታ ጋር ፡፡ 
‹‹ የዳይቨርት አገልግሎት መጀመሬን ሳበስር በእናንተ ደስታ ከወዲሁ እየሰከርኩ ነው ›› ይላችኃል ጡንቸኛው ቴሌ፡፡
 ቴሌ ከስራው ጋር በማይመጣጠን መልኩ በወሬ እያደነቆረን ስለሆነ በርግጠኝነት አንድ ቀን የሚከተለውን መልዕክት ያደርሰናል ብዬ እየተጠባበቅኩ ነው ‹‹ ጥራት ያለውን አገልግሎት በርካሽ ዋጋ መስጠት አለመቻሌን ስገልጽ በታላቅ ፌሽታ ነው !! … ከሚታይ ሰላምታ ጋር >>

በቅርቡ ሜክሲኮ እየታየ ያለው ሰልፍ ….

አዋ ! በግራና በቀኝ ረዝሞ የሚታየው ሰልፍ እንደ አውሮፓዋቹ ለስራ ምዝገባ አይደለም ፡፡ ይህ ሰልፍ የታክሲ ጥበቃ ነው፡፡ ልብ በሉ የአንበሳ ወይም የባቡር አይደለም፡፡ እንዴት ነው በአንዴ ወደታች ያሽቆለቆልነው  ? ነው የዘመናዊ አሰራር መግለጫ ሆኖ እመርታ እያሳየን ነው  ? እንቆቅልሽ ፡፡  አንድ ታክሲ ጥጉን ታኮ ሲቆም ከግራ 6 ፣ ከቀኝ 6 እየተሰፈረ ወደ ውስጥ ይላካል፡፡ ሌላ ታክሲ እስኪመጣ ደግሞ ጥበቃ ይከናወናል፡፡ መቼም ባቡር ወይም እንደ ባቡር የረዘመው አዲሱ አውቶብስ ቢሆን አንዴ ሁሉንም ሰብስቦ ስለሚጓዝ መታከትን ያሰቀራል ፤ የስራ ሰዓትን ያስከብራል፡፡ ይሄ ነገር የሚያዋጣ ነው ?  ‹ ከግፊያው ይሻላል ! - አይሻልም  ? › የሚል እንደ ጋዜጠኛ ጠይቆ እንደ ባለስልጣን የሚመልስ አካላትንም  እያጠራቀመ ይመስላል ፡፡

ሰልፉ ተግባራዊ እየተደረገ ያለው ወደቦሌ ለሚጓዙ መንገደኞች ብቻ ነው ፡፡ ለምን  ? የቦሌ አንደኛው መስመር እየተሰራ ስለሆነ  ? ታዲያ ቢሰራስ  ? ወደ ቦሌ የሚሄዱ ታክሲዋች እንደሆነ ድሮም ሆነ አሁን ኮታቸው ይታወቃል፡፡ ታዲያ እጥረቱ የባሰ እንዴት ተባባሰ  ? ታክሲዋቹ ወደዛ አንሄድም በማለታቸው ይሆን ?  በአዲሱ አሰራር መሰረት መንግስትን ‹ የራስህ ጉዳይ አንሄድም ! › ማለት ይችላሉ  ? በሚሰራ ህግ ካሰብን መልሱ ‹ ውልፍት ማለት አይችሉም ! › የሚል ይሆናል፡፡

ይህኛው መላምት ካልሰራልን አንድ  እየተሞከረ ያለ ጉዳይ ሳይኖር አይቀርም ብለን እንነሳ፡፡ የ If – Then ሎጂክን በሰበቡ እያስታወስን ፡፡ ስለሁኔታው ጋዜጣዊ መግለጫ አልተሰጠበትም እንጂ ፣

ስያሜው              -              የታክሲ ሰልፍ ፓይለት ፕሮጄክት

ፕሮጄክቱ የሚሸፍንበት ቦታ -      ከሜክሲኮ እስከ ቦሌ ድልድይ

የስራው ተቋራጭ             -     ተራ አስከባሪዋች

ጥናትና ምክር                 -     ቻይናዋች

የስራው ዕድሜ                -     ሩብ ዓመት

አሰሪ                           -     ውጤቱ ካላማረ መንገድ ትራንስፓርት ፤ ውጤቱ ካማረ የአ/አ መስተዳድር የሚሆን ይመስለኛል፡፡

አላማው ግልጽ ነው፡፡ መንግስት የከተማውን የታክሲ አሰራር መስመር አስይዤ ነዋሪውን ከግፊያና ከብዝበዛ እፎይ አደርጋለሁ ብሎ ቢፎክርም፣ አፎካከሩ ሪትም ያልጠበቀና ከለር የሌለው በመሆኑ ከራሱ ዕቅድም ሆነ ከውድድሩ ዙር ተሰናብቷል፡፡ አሁን ራሱን አጠናክሮ የመጣው በቻይናዋች አለሁ ባይነት ሳይሆን አይቀርም፡፡ እናም ብዝበዛውን መቆጣጠር ቢያቅተው እንኳን ግፊያውን ማስቆም የሚያስችል ንዑስ አላማ ይዞ  በመንቀሳቀስ ላይ ይገኛል፡፡

ይህ የሙከራ ፕሮጄክት ከተሳካ ተሞክሮው በሌሎች አካባቢዋች እንዲስፋፋ ይደረጋል፡፡ ተሳፋሪው የግፊያ ግርግር ከቀረለት አፉን ለእንካ ሰላንትያ ከማዘጋጀት ፤ እዚህ ግባ የማይባለውን ክንዱን ለቦክስ ከመሰብሰብ ይድናል፡፡ ለዚህ የሚያወጣውን ከፍተኛ  መዋዕለ  ንዋይ ቢያንስ ለተወሰኑ ቀናት ኪሱ ውስጥ በማስቀመጥ በራስ የመተማመን ባህሉን እንዲያሳድግ ይረዳዋል፡፡

የፕሮጄክቱ ጠቀሜታ በዚህ ብቻ የሚገደብ አይደለም፡፡ ተራ አስከባሪዋች ከባለታክሲው ብቻ ሳይሆን በስምምነትና በድርድርም ከተሳፋሪው ደቃቅ መልሶችን የሚቀበሉበት አሰራር ሊዘረጉ ይችላሉ፡፡ በርግጥ የዚህ ዝርዝር የአፈጻጸም መመሪያ ወደፊት በህግ የሚወሰን ይሆናል፡፡ በዚህ የማስፋት ስትራተጂም በርካታ ስራ አጥ ወጣቶች ወደ ዘርፉ የሚሳቡበት መንገድ እያደገ ይመጣል፡፡

የፕሮጄክቱ መሪ ቃል ‹‹ ከመጋፋት ሰልፍ ላይ መዝመት ›› የሚል እንደሆነ ይገመታል ፡፡ የስድስት ኪሎ ምሁራን ‹‹ ከመጠምጠም መማር ይቅደም ›› የሚሉት ነገር ነበራቸው፡፡ የዚህ ፕሮጄክት አንድ አካል የሆነው ፓሊስ ታዲያ የጥቅሷን ጆሮ እንደምንም ጠምዝዞ በተገለጸው መልኩ ቤት እንድትመታ አድርጎታል ነው የሚባለው፡፡ ለፕሮጄክቱ ባቀረበው መነሻ ሀሳብ ላይም ነዋሪው የሰልፍ ስርዓት እንዲይዝ መደረጉ ጸጥታን ከማስፈን አኳያ አይነተኛ ጠቀሜታ ይኖረዋል ፡፡ ሰው በሰልፍ ላይ እያለ ታክሲ እስኪመጣ ማለት ነው የሰልፍ ትምህርት ብቻ ሳይሆን የኮሚኒቲ ፓሊሲንግ ጽንሰ ሃሳብን ማስረጽ ይቻላል፡፡ ሌላኛው አጋር የሆነው የወረዳ መዋቅር ፍንድቅድቅ ብሎ ገለጸ የተባለው ቅዳሜና እሁድ ለስብሰባም ሆነ ለልማት ሲጠራ ድርሽ የማይለውን ነዋሪ ለመለየት፣ ለመታዘብ፣ አስፈላጊ ከሆነም ለመወቃቀስ የግድ ከሆነም በቀጣዩ እንዳይቀር የማግባባት ስራ ለማከናወን ምቹ ዕድል ይፈጠራል፡፡

‹‹ ፕሮጄክቱ አይሳካም ! በውጭ ሀገር ጫማ እንራመድ ማለት ተጠላልፎ መውደቅ ነው ! ፕሮጄክቱ ከበስተጀርባው ድብቅ ዓላማ ሳይኖረው አይቀርም ! ›› ወዘተ የሚሉ ስጋቶችና ጥያቄዋች ሲበራከቱ የሚመለከተው ክፍል ይፋ የሆነ ጋዜጣዊ መገለጫ ለመስጠት የሚገደድ ያመስለኛል፡፡

                                                                                                                                                                        መግለጫውን ጨምቄ ላቅርብላቸሁ ……

‹‹ ያው… እንደሚታወቀው በሀገራችን አዲስ ነገር ሲመጣ በማወቅም ሆነ ባለማወቅ Resistance የተለመደ ነው፡፡ ብዙ አብነቶችን ማንሳት ይቻላል፡፡ የመንገድ ግንባታ… የኮንዶ ግንባታ … የቢፒአር ማሻሻያ … የሰፈራ ፕሮግራም …የግብር ስርዓት ወዘተ በተጀመሩ ግዜ ሁሉ ይህን መሰሉ ጥርጣሬዋች ነበሩ፡፡ ከውጤት በኃላ ግን ጥያቄ ሳይሆን የድጋፍ ሀሳብ ነው የሚነሳው፡፡ ዛሬ ከሰፈራችን ተነስተን ቤት ይሰራልን የሚለው ብዙ ሆኗል፡፡ የተናቀውን ድንጋይ ዳቦ ማድረግ ስለምንፈልግ አደራጁን የሚለው ጥያቄ በዝቷል፡፡ እናም በሜክሲኮ - ቦሌ የሰልፍ ፕሮጀክት የለገሃሩ፣ የሳሪሱ፣ የካራቆሬው፣ የኮተቤው፣ የመርካቶው ዛሬ ቢስቅና ቢያሽሟጥጥ ነገ ላደፈው ሀሳቤ ይቅርታ አድርጉልኝ እንደሚል እናውቃለን ››

ጋዜጠኞች በተሰጠው ምላሽ ስለረኩ ተጨማሪ ጥያቄዋችን አልሰነዘሩም፡፡ ዜናውን ለማድረስ መቻኮል ላይ ናቸው ፡፡ ግን እንደ አንድ ታዛቢ ለሚከተሉት ጥያቄዋች ሊሰጥ የሚችለውን ምላሽ  አሰልፌ ማየት አማረኝ ?

1 . ‹‹ ሰልፍ ሲረዝም ጣልቃ ገቢው ይበዛል፡፡ ቦታን በመሸጥ ሰፊ ልምድ ያላት አዲስ አበባ ወረፋ ቸርቻሪዋችን አታበቅልም ማለት አይቻልም፡፡ ይህን እንዴት መከላከል ይቻላል  ? ››

2 . ‹‹ ለሰልፍ በሚደረገው የዘወትር ሩጫ የሚዳከመውን የነዋሪውን የፈጠራ አቅም እንዴት ለማሳደግ ታስቧል  ?  ››

3 . ‹‹ በየሰፈሩ ከሚታየው የትየለሌ ሰልፍ የገቢ ምንጭ መፍጠር አይቻልም  ?  ለምሳሌ ለውጭ ባለሀብት ርካሽ የሰው ጉልበት        መኖሩን በማሳየት፣ ከመዝናኛ አንጻርም እዚህና እዚያ  የሚታየው ሰልፍ አክሮባት አይሰራም እንጂ እንደ አንፊ ሰርከስ ሊቆጠር ይችላል ፡፡ ከዚህ አንጻር የሆነ ነገር ማግኘት አይቻልም … ?

4 . ‹‹ ለታክሲ የቆመው ህብረተሰብ እግረ መንገዱን ለጋዝ፣ ለዘይት፣ ለስንዴ  ወይም ለስኳር ሰልፍ ሊያውለው ይችላል ? ነው ለእያንዳንዱ ኩፓን ለማዘጋጀት ነው የታሰበው ?  … ›

አመሰግናለሁ !!!

ሰልፋችን ከተባለው ሰፈር …

የማይታይ ፊርማ አለው

ቴዲ አፍሮ ምን ዘፈነ ? እንዴት አቀነቀነ ?

እነሆ አገሬው የቴዲ አፍሮን ‹‹ ጥቁር ሰው ›› ከፋሲካ ጀምሮ እስካሁን እያጣጣመ ይገኛል፡፡ አድማጩ ሙዚቃው የፈጠረበትን ስሜትም በተለያዩ መንገዶች እየገለጸ ነው፡፡ እንደጠበኩት አላገኘሁትም…ከማውቀው ደረጃ ወርዶብኛል… ጥሩ ነው… በጣም አርክቶኛል… የሚሉ ናቸው አስተያየቶቹ፡፡ በርግጥ የአብዛኛው ሰው ፍላጎት ወደየትኛው ይወድቃል የሚለውን መልስ ለማግኘት እንደ አውሮፓ መገናኛ ብዙሃን አስተያት አሰባስቦ ደምሮና ቀንሶ የሚነግረን አካል የለንም፡፡ ስለዚህ አስተያየታችን የግምት ትራስ ላይ የተደገፈ መሆኑን ማወቅ ያስፈልጋል፡፡

በደምሳሳው ከሚገለጹ ሃሳቦች በተጨማሪ የተወሰኑ ዘፈኖች ላይ ከረር ያሉና ምናልባትም ታሪካዊ ማስረጃዋችን የተደገፉ ክርክሮችና ውይይቶችም በማህበራዊ ገጾች አንብበናል፡፡ በዚህ ረገድ የካሴቱ መጠሪያ የሆነው ‹‹ ጥቁር ሰው ›› የታሪክና የስም መዛባት ችግር እንዳለበት ተጠቁሟል፡፡ የቴዲ አብዛኛው ዘፈኖች ርዕሰ ጉዳይ ‹‹ ፍቅር ›› ላይ መውደቃቸውም እየተነገረ ነው፡፡ የግጥሞቹም ጥንካሬና ብስለት የእሱ አልመስልህ እያለን ነው የሚሉ ወገኖችም ጥቂት አይደሉም፡፡ እነዚህና ሌሉች ደቃቅ አስተያቶች  መኖራቸው እውነት ነው፡፡

በርግጥ ቴዲ አፍሮ ምን ዘፈነ  ? እንዴትስ አቀነቀነ ? በአዲሱ አልበሙ ምንስ ነገረን  ? የሚለው አጀንዳ ብዙ የሚያከራክርና የሚያጽፍ በመሆኑ እኔም ስሜቴን ላካፍል ፈለግኩ፡፡ የሙዚቃ ንጥረ ነገር ስለሆኑት ፒች፣ ስኬል፣ ሀርመኒ፣ ሪትምና ሜሎዲ በዝርዝር የምለው ነገር ግን አይኖርም፡፡

                            አጠቃላይ ምልከታ

የቴዲን ሙዚቃዋች ከአቅጣጫ አንጻር እንመድባቸው ብንል ፍቅር፣ ታሪክ፣ ተስፋና ፓለቲካ ላይ ይወድቃሉ፡፡ እነዚህን አንጓዋች እንዴት ሰነጣጠቃቸው ስንል ደግሞ ስልቱን እናገኛለን፡፡ የዘይቤ አጠቃቀሙ በዋናነት ሊጠቀስ የሚችል ነው፡፡ እንደሚታወቀው ዘይቤ ግጥም ብሩህ ሆኖ ለአይነ ህሊና እንዲታይ፣ ለእዝነ ህሊና ኮለል ብሎ እንዲሰማ በአጠቃላይ ጣዕምና ለዛው እንዲታወቅ የማድረግ ኃይል አለው፡፡

የቴዲ ሙዚቃዋች በሙሉ በዘይቤ የበለጸጉ ናቸው ማለት ባያስደፍርም ንጽጽር፣ ደጋጋሚ፣ ተምሳሌት በተለይም ደግሞ አሊጎሪ የተሰኙት ዘይቤዋች በስራዋቹ ውስጥ ይታያሉ፡፡ ለአብነት ስለፍቅር፣ ባሻው፣ ኃይል እና ፊዮሪናን አሊጎሪ ውስጥ መመደብ ይቻላል፡፡ አሊጎሪ ማለት አንድ ትርጉም ያለው የሚመስለን ነገር ግን ውስጡ ሲመረመር የማይታይ ትርጉም ያለው ሀሳብ ነው፡፡

የጥቁር ሰው አልበም ሌላኛው የጎላ ስልት ዜማዋቹ እንዲወደዱ የአጃቢዋቹ ሚና እንዲጎላ መደረጉ ነው፡፡ ከ 11 ዱ ዘፈኖች ውስጥ ከአጃቢ ሚና  የጸዱት ‹ ህልም አይደገምም › እና ‹ ጨዋታሽ › ብቻ ናቸው፡፡ ሌሎቹ በመደበኛ አጃቢዋች ፣ በሆታ፣ በቀረርቶ፣ በጸናጽል፣ በሌሎች ቋንቋዋችና በጸጋዬ ግጥም የታቀፉ ናቸው፡፡

 ‹‹ ቴዲ እንደዚህ ዓይነት ነገር ያበዛል- ለምንድነው  ?›› ስል አንድ ጓደኛዬን ጠይቄው ነበር

 ‹‹ ብቻውን መብላት ስለማይፈልግ ! ›› አለኝ እየሳቀ

መልሱ ቀልድ መሆኑ ግልጽ ነው፡፡ እውነታው ግን የሙዚቃውን ቅርጽ ለማሳመር፣ ዘፈኑን ለማድመቅና በአድማጩ እዝነ ህሊና ውስጥ ሰምጦ እንዲቀር ለማድረግ ነው፡፡ ጥቂት እውነት ከፈለጋችሁ ፊዬሪና፣ ስለፍቅር፣ ጸባዬ ሰናይና ኃይል የሚባሉት ሙዚቃዋች ውስጥ አጃቢዋችን ደጋግማችሁ ስሙ፡፡ በማግስቱ ብቻችሁን እነዚያን ቃላት ትደጋግማላችሁ፡፡ ምናልባትም የጥንቱን ኮረስ / chorus / ለየት ባለ ስልት እየተጠቀመበት ይመስለኛል፡፡ በ5ኛውና በ6ኛው መቶ ክ/ዘመን በግሪክ ታዋቂ ቲያትሮች ውስጥ ለድምቀት የሚጠቀሙበት ኮረስ ወደ ሙዚቃው የተሸጋገረ መሆኑ ይታወቃል፡፡ በርግጥ ኮረስ በአንድ ሙዚቃ ላይ ሁለትና ከዚያ በላይ የሆኑ ሰዋች ሲያቀነቅኑት ነው፡፡ ቴዲ በስልቱ የአንበሳውን ድርሻ ይዞ በጥቂት ቦታ ነገር ግን በአስፈላጊው ምዕራፍ ላይ አጃቢዋች ጎልተው እንዲወጡ አድርጓል፡፡ እውነቱን ለመናገር ግን እጀባን ከመጠን በላይ በመጠቀሙ ጩኀት የበዛ አስመስሎታል፡፡

ዝርዝር እይታዋች

ሀ . ታሪክ ቀመስ ሙዚቃዋች

‹ ጥቁር ሰው › እና ‹ ስለ ፍቅር › የብዙዋች መነጋገሪያ መሆናቸው ብቻ ሳይሆን ካነሱት  ጭብጥ አንጻር ትልቅ ትኩረት የሚደረግባቸው ይመስለኛል፡፡ በርግጥ ስለፍቅር ከላይ እንደገለጽኩት ከመልዕክት አንጻር አሊጎራዊ ይዘት ያለው ነው፡፡ በጥቁር ሰው ሙዚቃ ውስጥ ባልቻ፣ ፊታውራሪ ኃ/ጊዮርጊስ፣ አሉላ፣ መንገሻ፣ ገበየሁና ጣይቱ ተጠቅሰዋል፡፡ ታሪኩ የሚጀምረው የአጼ ሚኒልክን የክተት ጥሪ በማቅረብ ነው፡፡ ወዲያው የእያንዳንዱ ገድል ይቀርባል፡፡ ቴዲ

            ‹ ባልቻ አባቱ ነፍሶ

             መድፉን ጣለው ተኩሶ ›  ባለው አቀራረብ ላይ መድፉን የጣለው አባተ ቧ ያለው መሆኑና ባልቻ መድፍ ተኳሽ እንዳልነበር የቀረቡ ክርክሮች ነበሩ፡፡ በርግጥ አባተ ይህን መሰሉ ገድል ነበረው

            ‹‹ በሰራው ወጨፎ ባመጣው እርሳስ

              ተፈጠመ ጣሊያን አበሻ እንዳይደርስ

              አባተ በመድፉ አምሳውን ሲጥል

              ባልቻ በመትረየስ ነጥሎ ሲጥል… ››  በሚለው ግጥም ውስጥ የስራ ድርሻው የተጠቆመ ይመስላል፡፡ ይሁን እንጂ በጦርነቱ ጠዋት ላይ ገበየሁ ሲሞት የተተካው ባልቻም ሌላ ተግባር እንደነበረው የሚጠቁም ሀሳብ አለ፡፡

            ‹‹ ገበየሁ ቢሞት ተተካ ባልቻ

              መድፍ አገላባጭ ብቻ ለብቻ ››  ቴዲ በግጥሙ ላይ ሰፋ ያለ ድርሻ የሰጠውን ባልቻ ከዚህ አንጻር ማጉላት ፈልጎ ሊሆን ይችላል ብለን ለማሰብ መንገዱ ዝግ አይደለም፡፡ እንደ ባልቻ ሁሉ የፊታውራሪ ሀብተ ጊዮርጊስ የአድዋ ሚና ትልቅ አልነበረም የሚሉ መከራከሪያዋችም ነበሩ፡፡ በነገራችን ላይ ሀብተጊዮርጊስ በጦርነቱ ዋዜማ ላይ በሰጡት ምክር፣ ኋላም ባሳዩት የጦር ስልት የጦሩ መሪ እስከመሆን ደርሰዋል፡፡ እኚህ ሰው ቀደም ባለው የወላሞና የእምባቦ ጦርነት ላይ

            ‹‹ የሀብቴ ጦረኛ አጋም መቁረጥ ያውቃል

             የሚኒልክን ጠላት ልመንጥረው ይላል ›› ተብሎ ተዘፍኖላቸዋል፡፡ በጦር ስልት ብቻ ሳይሆን በዲፕሎማሲና በፍርድ አሰጣጥ የነበራቸው ችሎታም  ከሌሎቹ የላቀ ነበር፡፡ በአንድ ወቅት ሁለት እንግሊዞች ያለፍቃድ በኬንያ በኩል ወደ ግዛታቸው ሲገቡ ተገደሉ፡፡ ቆንሲሉ ‹‹ ኡ ኡ  ›› አለ፡፡ ሚኒልክ ጉዳዩን መክረን መልስ እንሰጣለን በማለት አባ መላን ያስጠራሉ፡፡ አባ መላ አልተጨነቁም፡፡ ሰውየውን ወደኔ ላከውና አነጋግረዋለሁ አሏቸው፡፡ ቆንሲሉ አባ መላ ፊት እንደቀረበ

 ‹‹ ዜጎቼ ደማቸው ስለፈሰሰ መሬቱ ይሰጠኝ ›› አለ፡፡

 ‹‹ በሀገራችሁ ይህን መሳይ ደንብ አለ ? ›› ጠየቁ

 ‹‹ አዋ ! ›› መለሰ ቆንሲሉ

 ‹‹ እንግዲያውስ የቴዋድሮስ ልጅ አለማየሁ በሀገራችሁ ስለሞተ ለእኛ ለንደንን ስጡን፡፡ እናንተም ይህን ውሰዱ ›› ብለው ወረቀት ላይ ጽፈው ከፈረሙ በኋላ ‹‹ በል ፊርማህን አኑር ! ›› ይሉታል፡፡ ቆንስሉ አልፈርምም ብሎ ወጣ፡፡ ሚኒሊክና ጣይቱ ከደስታቸው ብዛት አንገታቸውን አቅፈው ሳሟቸው፡፡ በመሆኑም ያለው ታሪክ ከቴዲ ግጥም ጋር የሚፋለስ አይደለም፡፡ በርግጥ በአድዋ ዘመቻ ወቅት  ትልቅ ጦር ይዘው የዘመቱት ራስ መኮንን፣ ራስ ሚካኤል፣ ራስ ወሌ፣ ራስ ወ/ጊዮርጊስ፣ አዛዥ ወ/ጻዲቅና ደጃች ተሰማ ናደው በግጥሙ ውስጥ ቦታ አልተሰጣቸውም፡፡ በአንድ ዘፈን ይህን ሁሉ ነገር ማካተት ይከብዳል፡፡ በሌላ በኩል በስነ ጽሁፍ ‹‹ የገጣሚው መብት ›› የሚባል ሀሳብ አለ፡፡ ቴዲ በዚህ መብቱ ተጠቅሞ ለስራው የሚያመቹትን ብቻ ለቅሞ ያስገባ ይመስለኛል፡፡

ከዚህ ይልቅ ስለ ሚኒሊክ እንደ መዝፈኑ ላይቀር የሳቸውን ስራ ለምን አጉልቶ አላቀረበውም ? የሚለው ሀሳብ መነሳት ያለበት ይመስለኛል፡፡ ለአድዋ ድል ትልቅ መሰረት በጣለው የአምባላጌ ድል ላይ ሚኒሊክና የጦር አዛዦቹ ምርጥ ታሪክ ነበራቸው፡፡ በድል ውስጥ ጀግኖች መፈጠራቸው አይቀሬ  የመሆኑን ያህል ድሉ ሲነሳ ውጤቱ ገዝፎ የሚታየው ከሚኒሊክ አመራር፣ አስተሳሰብና አስተዳደር አንጻር ነው፡፡ ቴዲ ሚኒሊክ ጥሪ ብቻ እንዲያቀርቡ አድርጎ የግጥሙን ደምና ስጋ የሞላው በሌሎች ብዙ ቅርንጫፎች ነው፡፡ ይህም ሚናቸው እንዲደበዝዝ አድርጎታል፡፡ ግጥሙን ዝም ብሎ ያየ ሰው የተጻፈው ለባልቻ ነው - ለሚኒልክ ? ብሎ ሊጠይቅ ይቸላል፡፡

በተረፈ ግን ጥቂትም ቢሆን የሚኒሊክ የክተት ጥሪና የተሰጠው ምላሽ መልዕክቱ ከፍ እንዲል አድርጎታል፡፡

                                    ‹‹ አድዋ ሲሄድ ምኒሊክ ኑ ካለ

                                      አይቀርም በማርያም ስለማለ

                                      ታደያ ልጁስ ሲጠራው ምን አለ ?

                                      ወይ

                                      ወይ ሳልለው ብቀር ያኔ

                                      እኔ አልሆንም ነበር እኔ ››

ጥሪው ብቻ ሳይሆን ህዝቡ የተጠራበት ስልት የሚኒሊክን የአመራር ጥበብ ያሳያል፡፡  ህዝቡ ሚኒሊክንም ሆነ ማርያምን ሳይፈራ/ ሳያከብር ቢቀር ኖር ውጤቱ ምን ይሆን ነበር  ? በቀላሉ ኢትዮጽያ የነጻነት ተምሳሌት፣ የአፍሪካም ሆነ የዓለም ጭቁን ህዝቦች ሞዴል አትሆንም ነበር፡፡

‹‹ ስለ ፍቅር ›› በንጽጽራዊ ዘይቤ ጎልብቶ አሊጎራዊ ውጤት ላይ የሚያርፍ ስራ ነው ፡፡

 ‹‹ እግር ይዞ እንዴት አይሄድም

               ሰው ወደፊት አይራመድም

             አፈር ይዞ ውስጡ አረንጓዴ

   ለምን ይሆን የራበው ሆዴ ››

 የቴዲ ዋና ጥያቄ ያለው እነዚህ ስንኞች ውስጥ ነው፡፡ እግር የርምጃና የዕድገት ምልክት ነው ፡፡ በርግጥ እግር ይሄድ ዘንድ የተመዛዘነ ፍቃድ ከአእምሮ ይፈልጋል፡፡ አእምሮአችን በዕውቀትም ሆነ በቅንነት ደምና ነርቮች ስላልተሞላ እያለን ተርበናል፤ እያለምን ከድህነት ወለል ፈቅ አላልንም፡፡ ይሁን እንጂ ‹‹ ፍቅር ›› ካለ በጋራ ማቀድ፣ መስራትና ዕውቀትን መጨበጥ እንደሚቻልም ይጠቁመናል፡፡ ጥቁምታው ወደ 17ኛው ክ / ዘመን የሚያሻግር ነው፡፡ ቴዲ የጥበብ መሰረት እንደነበር ሊያሳየን የሞከረው በንጉስ ፋሲለደስ አማካኝነት ነው፡፡

  እንደሚታወቀው ፋሲለደስ በ 1636 ዓ.ም አስደናቂዋቹን ግንቦች ገንብቷል፡፡ ከዚያ በፊት በድንጋይ መስራት የተለመደ አልነበረም፡፡ ጎንደር እንደ አውሮፓ እውነተኛ የከተማ ቅርጽ ለመያዝ የበቃቸው ከፋሲለደስ በኃላ የመጡ መሪዋቸ እዛው መክተም መቻላቸውና የባህል፣ የንግድና አስተዳደር ማዕከል በመሆኗ ነው፡፡ በፋሲለደስ ዘመነ መንግስት የሸዋው ስብስብ የሆኑት ‹‹ ተዋህዶ›› እና የጎጃምና ትግሬው ስብስቦች የነበሩት ‹‹ ቅባቶች ›› በፈጠሩት ውዝግብ የሀገሪቱ ፓለቲካ ተመሰቃቅሎ እንደነበር ይታወቃል፡፡ ቴዲ አፍሮ የሃይማኖት እውቀት የነበረውንና ጎበዝ ጸሀፊ የሆነውን ‹‹ ዘርያቆብ ›› ወይም ዓለም አንቱ ያለውን ‹‹ ላሊበላ ›› ለጥበብ ምሳሌነት ለምን አልመረጠም ብሎ መከራከር አይቻልም ፤ ይህም ‹‹ የገጣሚ መብት ›› ነውና፡፡

የጥበብ መሰረት ነበርን ፣ ይህን ሀብት መነሻ በማድረግ ዛሬ የሀገር ጅራት የሆነቸውን ሀገር ማሳደግ እንችላለን ነው የሚለው፡፡

‹‹ የት ጋር እንደሆን ይታይ የኛ ጥበብ መሰረቱ

  የኋላው ከሌለ የለም የፊቱ

  ሳይራመድ በታሪክ ምንጣፍ

  ሰው አይደርስም ከዛሬ ደጃፍ ›› በማለት ነው፡፡ ይህ የፓለቲካ ሰዋችን አስተሳሰብ የሚሞግት ሀሳብ ነው፡፡ አካሄዳችን ደርግ ዘውዱን አበሻቅጦ ፣ ኢህአዴግ ደርግን ረግሞና አስረግሞ መሆኑ ይታወቃል፡፡ የኃለኞቹን ለዛሬው ድክመት መሸፈኛ ማድረግ የተለመደ ነው፡፡ እድገትና ንጽጽር ከራስ ጋር ሳይሆን ካለፈውና ከወደቀው ስርኣት ጋር ነው፡፡ ቴዲ ሁልግዜም ከኃለኛው ራሱን የቻለ ምርጥ ተሞክሮ ስላለ እናክብረው፣ መነሻ እናድርገው የሚል ይመስላል፡፡

የዚህ ዘፈን ንጽጽር ከፓለቲካው ዓለም አልፎም መንፈሳዊውን እውነት ያሳያል፡፡

‹‹ አንተ አብርሃም የኦሪት ስባት

  የነ እስማኤል የይሳቅ አባት

  ልክ እንደ አክሱም ራስ ቀርጸሃት ራሴን

  በፍቅር ጧፍ ለኩሳት ነፍሴን ››

ቴዲ አብርሃምን ለምን ተጠቀመ ብለን ስንጠይቅ የነበረውን ከፍተኛ ፍቅርና በፍቅርም ያገኘውን የድል አክሊል እንመለከታለን፡፡ አብርሃም በ 86 ዓመቱ እስማኤልን የወለደው ከሚስቱ ሳራ ሳይሆን ከሰራተኛይቱ ነበር፡፡ ‹‹ ካረጀሁ በኃላ እንዴት ፍትወት ይሆንልኛል ? ›› የሚል አስጨናቂ ጥያቄ ራሱን በሚጠይቅበት ግዜ ደግሞ ከሳራ ይስሀቅን መውለድ ችሏል፡፡ ለእግዚአብሄር ፍቅር ሲል ደግሞ በስንት መከራ የተወለደውን ይስሀቅን ለመስዋትነት እንደ በግ ሊያርድ በሞርያ ተራራ ተገኘ፡፡ ልጄ ለምን ተመታ ብሎ ጦርነት የሚያውጅ እንጂ የሚወደውን ልጅ ለመሰዋትነት የሚያቀርብ ቤተሰብ ይኖር ይሆን ? እውነተኛ ፍቅር በመኖሩ ግን አብርሃም ራሱም ሆነ ልጁ ተባረኩ፡፡ የሚፈልገውን አግኝቶም 175 ዓመታት ኖሯል፡፡

ቴዲ ከታሪክም ሆነ ከመንፈሳዊ አንጻር የሚነግረን እንግዲህ ፍቅርን ነው፡፡ ርስ በርስ እንዲሁም ወደ ኋላ እየሄዱ ከመወነጃጀል ፍቅርን አጀንዳ በማድረግ ችግሮቻችንን እንፍታ ነው የሚለው፡፡ ይህን አለማድረግ ደግሞ ያሉብንን ዘርፈ ብዙ ችግሮች ይባስ የሚያወሳስብና የምናልመውን እድገት የማያመጣ ነው፡፡ ይህን ለመስራት ‹ ግዜው አይደለም፣ ያለፈበት ነው፣ አሰልቺ ነው › በማለት በሮች መዘጋት እንደማይገባቸውም ተከታዩን ስንኞች እንካችሁ ብሎናል፡፡

‹‹ ሰው ለመውደድ ካልኩኝ ደከመኝ

  ያኔ ገና ውስጤን አመመኝ ››

በ‹‹ ስለፍቅር ›› ም ሆነ በ ‹‹ ጥቁር ሰው ›› ሙዚቃዋች ውስጥ ደጋሚ ድምጽ / Alliteration / የተሰኘው ዘይቤ ጎልቶ መታየቱ መጠቀስ ይኖርበታል፡፡ ባልቻ ሆሆ፣ ሳልል ዋይ፣ አመመኝ የሚሉ ቃላቶች ተደጋግመው ይሰማሉ፡፡ ድግግሞሹ ያለ ምክንያት ቢገባ ኖሮ የግጥሙን ውበትና መልዕክት ያፈዘው ነበር፡፡ ነገር ግን ቀረርቶው የውጊያው ማቀጣጠያ ፣ ሳልል ዋይ የዘመቻው ምላሽ፣ አመመኝ ህዝቡም ሆነ ሀገሪቱ አሁን ያሉበት ሁኔታ ምናልባትም ነገም ፍቅር ከጠፋ ከህመሙ ማገገም ያለመቻልን የሚጠቁም ቁልፍ ቃላቶች ሆነው እናገኛቸዋለን፡፡

ለ . ፍቅር ቀመስ ሙዚቃዋች

 ደስ የሚል ስቃይ፣ ስቴድ፣ ህልም አይደገምም እና ጸባየ ሰናይን በገራገር አይን ካየናቸው የፍቅር ይዘታቸው ከፍ ያለ ይመስላል፡፡ ምልከታችን ጠለቅ የሚል ከሆነ ግን ሌላ ምላሽ ልናገኝ እንችላለን፡፡ ለምሳሌ ‹‹ ደስ የሚል ስቃይ ›› በተባለው ዘፈን ውስጥ ስለሰው የሚያነሳው ስንኝ አንድ ቦታ ብቻ ነው የሚገኘው፡፡

‹‹ ምን ይዞ ነው ለመንገዱ

  እንዲህ አርቆ ሰው መውደዱ ››  በዚህም ምክንያት የዘፈኑ ጭብጥ ፍቅር ነው ይባል ይሆናል ፡፡ ይሁን እንጂ ይህ ዘፈን የእናት ወይም የሀገር ፍቅርን የማይወክልበት ምክንያት አይኖርም፡፡ ‹‹ ሰው ›› በሰውኛ ዘይቤ ተወክሎም ሀገርን ሊወክል ይችላልና፡፡ዞሮ ዞሮ የፍቅሩ ግለት ከፍተኛ መሆኑን እንመለከታለን፡፡ ገጣሚው የፍቅሩን ግለት ለመለካት የሚያስችል ቃላት እንደሌለው፣ ፍቅር እንደ ኩፍኝ ወጥቶ የማያልቅ መሆኑም ተመልክቷል፡፡ ሙዚቃው የያዘው ሀሳብ በጥልቅ ስንኞች የጠነከረ ነው፡፡

“‹‹ ከሚገባሽ በታች ከምችለው በላይ

   እስኪወድሽ ልቤ ደስ በሚል ስቃይ ››  ይህን ሃሳብ ለማፍታታት ሰፊ ተመስጦ ወይም ቁዘማ ሳያስፈልግ አይቀርም ፡፡

‹‹ ህልም አይደገምም ›› የሚለው ሙዚቃ ፍቅርን በዕውኑ ዓለም ደፍረው ለማሸነፍ ለሚቸገሩ አፍቃሪያን የተሰጠ ገጸ በረከት ይመስላል፡፡ በርግጥ ፍቅርን በሙሉ ዓይን ለማየት የማይደፍሩ ብዙ ምስኪኖች ጋሻ የሚያደርጉት ደብዳቤን፣ ህልምንና አማላጆችን ነው፡፡ የቴዲ ‹ ህልም አይደገምም › ከሄለን በርሄ ‹ የህልሜ ጓደኛ ትመጣለህ ዛሬ በግዜ ልተኛ › ከተሰኘው ሙዚቃ ብዙም የማይራራቅ ሆኖ ነው ያገኘሁት፡፡

‹‹ ጸባዬ ሰናይ ›› ምርጥ ውበት ብቻ ሳይሆን የሚደነቅ ጸባይ የተላበሰች ሴት የተገለጸበት ሙዚቃ ነው፡፡ ቴዲ ምርጥ ውበትና ጸባይን እንድንቀበል ያደረገው የግጥሞቹ ሀሳብ በንጽጽርና ተምሳሌት ዘይቤ ጎልተው እንዲወጡ በማድረግ ነው፡፡ ውበቷ ከገሊላ ቁንጅና ጋር ተወዳድሯል፡፡ ንጉስ ሰለሞንን ያንበረከከችው ንግስት ሳባና ጁሊየስ ቄሳርንና ማርክ አንቶኒን ያብረከረከቸው የግብጽዋ ንግስት ክሊዋፓትራ ቴዲ ለሳላት ቆንጆ ምን ያህል ግዙፍ የተጽዕኖ ጥላ እንደፈጠሩም መመልከት ይቻላል፡፡

‹‹ አየን ጀምበር ወዳለም አጎንብሳ

  ያይንሸን ብሌን ዉሃ ለብሳ

  ገጥሞሽ የሳባ ሞገስ የክልዮፓትራ

  አምረሽ ትታይ ጀመር በራስሽ ተራ ››

መ . ተስፋ ጠሪ ሙዚቃዋች

‹ ባሻው ›  እና  ‹ ኃይል › ለዚህ ምድብ የሚስማሙ ይመስላል ፡፡ ‹‹ ባሻው ›› በኑሮ ውድነት ተስፋ ለቆረጡ፣ በስራ ማጣት ተስፋ ላጡ፣ በመልካም አስተዳደር እጦት ለተንገላቱ፣ በስራ አለመርካት ለሚጨነቁ፣ በሀገር ናፍቆትና ፍቅር ለሚብሰለሰሉ ሁሉ መድህን መስሎ ታይቶኛል ፡፡

‹‹ ቢከፋም ቢለማም ያለም ኑሮህ ምን ባይቀና

  ሁን አንተ ጤና

  ቸር አስብበት በሰጠህ እድሜ

  አይዞህ ወንድሜ ››

በርግጥም በባህላችን ትልቁ ምርቃት ዕድሜና ጤና ይስጥህ የሚለው ነው ፡፡ ሁለቱ ካሉ ወልዶ መሳም ዘርቶ መቃም ይቻላል፡፡ ወጣቱ ቴዲ እንደ ሽማግሌ ጭራና ከዘራ ይዞ አይዟችሁ ብሎ ሲያጽናና ደምቆ ይታያል፡፡ ነገ የፈለጉበት ቦታ ለመድረስ ለዛሬ መስጠት የሚገባውን ክብር የሚገልጽበት ሀሳብ የረቀቀ ነው ፡፡

‹‹ ዓመት ያህላል ቀን እየዞረ

 ዛሬም ራሱ ነገ ነበረ

 የግዜ ሚዛን አይላወስም

 ዛሬን የሌለ ለነገ አይደርስም ››

‹ ዛሬም ራሱ ነገ ነበረ › የሚለው ትንቢት አመልካች ሀሳብ ብዙዋቻችን ከምናውቀው ብሂል 360 ድግሪ ተጠማዞ ቁጭ ያለ ነው፡፡ ምክንያቱም ትናንት ነበር ብለን ነው የምናስበው፡፡ ግን የቀንን ኡደትንና መልክን በጥሞና ስናስብ አባባሉ ባይባል እንጂ ልክ እንደሆነ እንረዳለን፡፡ እናም በአንድ በኩል እያጽናና በሌላ በኩል ነገን ሳይሆን ዛሬን ጠንክረን እንድንሰራበት፣ አሰፈላጊ ከሆነ ጠንክረን መብቶቻችንን እንድናስከብርበት ያሳስበናል፡፡

‹‹ ኃይል ›› ከመልእክት አንጻር የባሻው ቀጣይ ክፍል ነው የሚመስለው፡፡ አስቸጋሪ ሁኔታዋች ቢኖሩም ‹ አይዞን ቀላል ይሆናል › እያለ ነው የሚያጽናናን፡፡ ሆኖም የአገላለጹ ዘዴ የተለያየ ነው፡፡ ቴዲ ፈጣሪ ለሰው ልጆች ፍቅር ሲል የደረሰበትን ጥቃት ገና በመክፈቻው በምሳሌነት ማሳየት የፈለገ ይመስላል፡፡

 ‹‹ ዳገት ላይ አትዛል ጉልበቴ

   የተራራው ጫፍ ፍቅር ናት ርስቴ

  ቀላል ይሆናል ቀና አርገኝ ጽናቴ ››

እነዚህ ስንኞች ፈጣሪ መስቀሉን ተሸክሞ ወደ ቀራንዮ ተራራ ያደረገውን ከባድና ፈታኝ ጉዞ የሚወክሉ ናቸው፡፡ የተራራው ጫፍ ከሸክም ያረፈበት ብቻ ሳይሆን ለፍቅር ሲል ነፍሱን ያጣበት ቦታ ነው፡፡ በጎኑ የተሰቀሉት ሁለት ሌቦች በሳዩት ምግባር አንዱ ለገነት ሌላው ለውድቀት ተዳርገዋል፡፡ ገነት የገባው ሰው ጽናት ላላቸው ሁሉ ፍሬያማ ውጤት ማሳይ ሆኖ የተወከለ ነው፡፡ ከፈጣሪ እልፈት በኃላ ሰማይና ምድር በአስደንጋጭ ትዕይንት ተመሰቃቅለው ነበር፡፡ በዚህም  ኃጢያተኞች ሳይቀሩ ዓለም ያከተመላት መስሏቸው ነበር፡፡

‹‹ ደመና ሲያይ መስሎት የጨለመ

  አለ ቂል ሰው ሁሉም አከተመ ›› ይለዋል ቴዲ ይህን ሀሳብ ለማጠናከር፡፡ ሆኖም ፈጣሪ መሃሪ ነውና ሌላ አዲስ ቀን፣ ሌላ አዲስ ኪዳን አስተዋውቋል፡፡ እናም በፓለቲከኞች ፍላጎት ሳይሆን ፈጣሪ ያለ ዕለት ሁሉም ነገር ቀላል እንደሚሆን አብራርቷል፡፡ ይህ ግጥም በዚህ መልኩ ተፍታቶ ተገለጸ እንጂ ከሚገባው በላይ በማጠሩ ሀሳቡን በአግባቡ የገለጸ አይደለም፡፡ ነገሮች ቀላል የሚሆኑበት አመላካች ማብራሪያዋች አልገቡበትም፡፡ የጸጋዬ ገ/ መድህን ግጥም ጉልበት ይሆነው ዘንድ ተፈልጎ ነው መሰለኝ በድምጽ ቢገባም በዘፈኑ ሀሳብና በግጥሙ መልእክት መካከል ሊነገር የሚያሰቸግር ክፍተት ይታያል፡፡ ይህን ክፍተት በቴዲ ሀሳብ ግለጽ ብባል ደስ የሚል ስቃይ በሚለው ዘፈን ውስጥ የመጀመሪያውን አንቀጾች በአስረጅነት እጠቅሳለሁ፡፡ ‹ ከሚገባሽ በታች ከምችለው በላይ › የሚለውን ቃል፡፡ እኔ ይህ ቃል መሃሉ እንደ ሸንበቆ ክፍት ነው የሚመስለኝ፡፡

ሰ . ፓለቲካ ቀመስ ሙዚቃዋች

ፊዮሪና በዜማም ሆነ በግጥም ውበት የደመቀ ሙዚቃ ነው፡፡ ፊዮሪና በዋናው ፍቅርን፣ ፊዮሪና በተሳቢው አሰመራን ለመጫኑ ግልጽ ነው፡፡ ቴዲ ለኤርትራ ያለው ፍቅር የጠነከረ ነው፡፡ ከዚህ በፊት ‹ ዳህላክ › በሚለው ስራው የሁለቱ ወንድማማቾች ሀገሮች መለያየትና ይህም ያስከተለውን ስነ ልቦናዊ ቀውስ በተሳካ መልኩ መግለጹ ይታወቃል፡፡

በዚህም ስራው የሁለቱ ሀገራት መለያየት ውስጡ ያለውን የፍቅር እሳተ ጎመራ ለግዜው አዳፈነው እንጂ ፈንድቶ ከመውጣት የማያግደው መሆኑን አብራርቷል፡፡

‹‹ ጋራው ቢከልለን ያ ተራራ

   አትወጪም ከሃሳቤ ጓል አስመራ ›› በማለት

እንደ ሌሎቹ ስራዋቹ ሁሉ እዚህም ውስጥ ፍቅርና ተስፋ የሃሳቡ ምርኩዝ ሆነው ይታያሉ፡፡ ብሩህ ቀን መጥቶ ፊዮሪናንም ሆነ አስመራን እንደሚመለከት ተስፋ ያደርጋል፡፡

‹‹ ዘመን አልፎ ዘመን እስኪታደስ

  ቀን ቢመስልም የማይደርስ

  በፍቅር ሲቃና መሰረቱ

  ደሞ እንዳዲስ አንድ ይሆናል ቤቱ ››

በርግጥም የጀርመን፣ ጣሊያን፣ ቻይና፣ ቬትናም፣ የመን፣ የወዘተ ሀገሮች የውህደት ታሪኮች መነሻ ሆነውት ይሆናል - ቴዲ አፍሮን፡፡ በአጠቃላይ ስቴድ፣ ኦ አፍሪካ፣ ጨዋታሽና ህልም አይደገምም የሚሉት ስራዋቹ ከሌሎቹ አንጻር ሲታዩ ያልታሹ ይመስላሉ፡፡ በአንዳንድ ሙዚቃዋቹ ውስጥ የሀሳብ መመሳሰል ይታያል ፡፡ በድምሩ ሲታይ ግን የቴዲ ስራዋች ባነሱት ሀሳብ፣ በቴክኒክ፣ በጆሮ ገብነታቸው ዛሬም ልዩነት የፈጠሩ ናቸው ፡፡  በዚህ አልበሙ ስለፍቅር፣ ታሪክ፣ ተስፋ፣ ማንነትና ውህደት ዘፍኗል፡፡ ያቀነቀነውም ጥሩ ዜማን ከሚስብ የዘይቤ ቀለም ጋር በማዋሃድ ነው፡፡ የነገረን ደግሞ ፍቅር እንዲኖረን፣ ተስፋ እንዳንቆርጥ፣ ስለ አንድነት እንድናስብና በእጃችን የሚገኘውን ዛሬን በአግባቡ እንድንጠቀምበት ነው ፡፡

‎ያልተደራጁ ውሾች‎

በደ/ዘይት እየተወራለት የመጣውን  የኩሪፍቱ ሪሶርት ለመመልከት አንድ ከሰዓት ከአንድ ቡድን ጋር አቅንቼ ነበር፡፡ ወደ መዝናኛው ያመራሁት በሳምንት አንድ ቀን ለ30 ደቂቃ በነጻ መጎብኘት ይቻላል በሚባልበት ቀን ነበር፡፡ ከዚህ ቀን ውጪ  ለመግቢያ የሚጠየቀው ወጪ / በርግጥ ምሳ ይጨምራል / የሀገሬን ድሃ ማዕከል ያደረገ አይደለም፡፡

ወደዚህ መዝናኛ ሳመራ በርካታ ውሾች አራትና አምስት ሆነው በትናንሽ ዛፎች ጥላ ስር ተለሽልሸዋል፡፡ በዱር እንስሳት ባህሪያዊ እሳቤ ቢሆን የቡድን ምስረታው በራሱ መልእክት ነበረው፡፡ የጎረምሳ ቡድን…ብዙ ሚስቶችን የሚያስገብር የአባወራ ቡድን…አንድ ቤተሰብን ያቀፈ ቡድን… ወዘተ በማለት ፡፡ እነዚህ ግን የቤት እንስሳት ናቸው፡፡ በወንድማቸው ቀበሮና በአጎታቸው ተኩላ አይን ለአፍታም ቢሆን ካየናቸው ዱር ተኮር ትንተና አናጣም ፡፡ አዲስ ውሻ ወደ ጥላው መንደር ሲመጣ የራሱን መሬት በራሱ ግዜ ከተመራ በኋላ በተቻለ መጠን ድንጋዩንና አሸዋውን በእግሮቹ ይጠራርጋል፡፡ ስራው የሚያበቃው ርጥብ መሬት ከታየ በኋለ ነው፡፡ ይህ የሚያሳየው የዛፎቹ ጥላ ብቻ በራሱ በቂ አለመሆኑን ነው ፡፡

ሙቀቱ ድብን ስላደረጋቸው ነው መሰለኝ የርስ በርስ ግጭቶች አይታይባቸውም፡፡ ውሾች በሙቀት ወቅት ያሳዝናሉ፡፡ ሁመራና ጎዴ ያየኋቸው ውሻዋች ትዝ አሉኝ ፡፡ በስህተት ቢረገጡ እንኳን ቀልጥፈው በመነሳት ‹‹ ው…ው… ›› የሚባለውን ውሻዊ ወግ ለማሰማት አቅም ያንሳቸዋል፡፡ ጎበዝ ከሆኑ እንደምንም የአንድ አይናቸውን ቆብ ከፈት አድርገው ብዥ ያለን ምልከታ ይጠቀሙ ይሆናል፡፡

አወዳደቃቸውና ፍርግጥግጥ ማለታቸው ከጎዳና ተዳዳሪዋች ጋር ቅርበት ያላቸው ያስመስላል፡፡ድንገት ደግሞ የአሜሪካው ኬኒል ክለብ ፍረጃ ወይም ጥናት ትዝ አለኝ ፡፡ ይህ ቡድን የአለማችን ውሾች በሙሉ ዝርያቸው 150 ያህል ነው ብሎ ይነሳል ፡፡ እነዚህን ዝርያዋች ደግሞ በሰባት መሰረታዊ ቡድን ከፍሏቸዋል ፡፡ የስራ፣ የስፓርት፣ የአደን፣ የከብት ጠባቂ፣ የጌጥ /አሻንጉሊገቶች/ እና ስፓርታዊ ያልሆኑ  በሚል፡፡

ውሻ በዚህ መልኩ ይፈረጅ እንጂ ከሰው ልጆች ጋር ብዙ ታሪክ ስርቷል፡፡ በነገራችን ላይ ከኛ ጋር ሲኖር 25ሺ አመታትን አስቆጥሯል ፡፡ ትስስራችንም ‹‹ የፍቅር እስከ መቃብር ›› ያህል መሆኑን የሚያመላክቱ መረጃዋች ሞልተዋል ፡፡ ለአብነት ያህል በዴንማርክ፣ አየርላንድ፣ ጀርመንና ቻይና የተቆፈሩ የጥንት መቃብር ቦታዋች ውሻና ሰዋች አንድ ላይ ተቀብረው ተገኝተዋል ፡፡ ‹‹ እኔ ስሞት ከተከበረው ውሻዬ አጠገብ ቅበሩኝ ›› የሚል ኑዛዜ ነበር ማለት ነው!

ውሻ ቀደም ባሉት ጦርነቶች መልእክት አቀባይ ሆኖ ስርቷል፡፡ ዛሬ ደግሞ በወንጀል ምርመራ፣ መስማት ለተሳናቸው ጆሮ እና እጅ ሆኖ፣ ማየት ለተሳናቸው ዓይንና እግር ሆኖ አጋርነቱን አጠናክሯል፡፡ ከሌላው አለም ሱፍን አስበልጣ ወደ ውጭ የምትልከው አውስትራሊያ በሚሊዮን የሚቆጠሩ በጎችን አደራ ሰጥታ ወደ መስክ የምታሰማራው ለውሾች ነው፡፡ ውሻ ዳርና ዳር ሆኖ ምናልባትም ጥርሱን እየፋቀ ‹‹ ና ተመለስ ብዬሃለሁ ! …›› ይለዋል በጸባይ ፡፡ 

‹‹ ይሄ ነጫጭባ ዛሬ ምን ቀምሷል ?!.... መስመሩን ይዞ አይጓዝም እንዴ ?! ›› ይለዋል አብሻቂ በግ ሲያጋጥመው ደግሞ ::

ታዲያ ይህን መሰሉ ውሻ ያለው ክብር፣ ፍቅርና እንክብካቤ ቀላል እንዳይመስላቸሁ፡፡ ቢያጠፉ እንኳን ‹ ጥፋ ከዚህ! ልክስክስ ! › ተብሎ አይዋረድም፡፡ ወይም ድንገት ሳያስብ ጀርባው በወፍራም ዘነዘና አይወቀጥም ፡፡ መጀመሪያ ልክ እንደ በኩር ልጅ ምቾት የሚሰጥ እቅፍ ውስጥ ይገባል ፡፡ ከዚያም ጀርባው፣ አንገቱና ጆሮው ላይ ለስላሳ ጣቶች ስልት ባለው መልኩ እንዲደንሱ ይደረጋል፡፡ ከዚያ ነው የሚከተለው ንግግር የሚደመጠው  ‹‹ ምነው ቦቢ?! What’s wrong with you ? are you alright any way? Ohhh! My hero! I hope you will not repeat such a silly mistake! ›› በመጨረሻም ምርቃት ጣል ይደረግለታል - ማለትም የሆነ ቦታ ይሳማል፡፡

መቼም የጓደኛችንን ውሻ ተግባር እንዘርዝረው ብንል ስፍር ቁጥር የለውም፡፡ ታዲያ ምነው የደ/ዘይት ውሾች ያለስራ ተቀመጡ?!       ‹ አደገኛ ቦዘኔዋች ›  ብለን ለመጥራት የሚቀረን አላፊ አግዳሚውን ባለመተናኮላቸው ብቻ ነው ፡፡ በየቦታው እንደ ችቦ ተሰባስበዋል፡፡ ግን አልተደራጁም፡፡ ሳይንሳዊ መስመር እንከተል ካልን  ከሰባቱ ዝርያዋች የት ውስጥ እንደሚወድቁ ማጥናት ያስፈልጋል፡፡ የመደራጀት ጥያቄ አቅርበው ‹ ፍትሃዊ  አይደለም › የሚል ምላሽ አግኝተው ከሆነስ ? ደግሞ ለውሻ እንዲሉ….. 

ግራም ነፈሰ ቀኝ የአካባቢው ነዋሪዋች፣ ባለሀብቶችም ሆነ ባለስልጣናት ውሻን የልማት ምንጭ አድርገው ማየት ይጠበቅባቸዋል፡፡ በመደራጀት ለመጠቀም ሲሉ ግን ውሾች ራሳቸው መራራውን ሃላፊነት ቀድመው መውሰድ አለባቸው፡፡

እነሆ የደ/ዘይት አርሶአደሮች በባህላዊ መንገድ ቢሆንም አጭር ስልጠና እንዲያዘጋጁ ጥያቄ ማቅረብ አለባቸው፡፡ ይህ ስልጠና መሬት ላይ የሚያስቸግራቸውን አይጥና አይጠ መጎጥ በመቀነስ ረገድ ዓይነተኛ ሚና ይኖረዋል፡፡ ካስፈለገ የባሌን ወይም የሰሜን ቀበሮን የአደን ስልት በተሞክሮ መውሰድ ይቻላል፡፡  ተሞክሮው ይቀመራል፣ የተቀመረው ይስፋፋል ፡፡ የሀገራችን ውሻ ጥርሱን እየፋቀ ባይሆንም ኮቴ እየነከሰ ከብት መጠበቅ ይችላል፡፡ በቀንድ ከብት ብዛት ከአፍሪካ መሪ ለሆነቸው ሀገር ጠንከር ያለ ተሞክሮ አስፈላጊ በመሆኑ ለልምድ ልውውጥ አሜሪካ ወይም አውስትራሊያ መጓዝም የግድ ነው፡፡ ርግጥ ነው ባሁኑ ግዜ አፋጣኝ ምላሽ ሊያገኝ የሚችለው የቻይና ጉዞ ነው፡፡ ቻይናዋች ግን ውሻዋቻችንን በሰላም ይመልሳሉ ማለት ዘበት በመሆኑ ልዩ ጥንቃቄ ያስፈልጋል፡፡

የደ/ዘይት ውሾች ቀጣዩ ጥያቄዋቻቸው ባለሀብቶችን ይመለከታል፡፡ ባለሀይቋ ከተማ የሚዝናናባትን እያረካች ያለቸው በዋናነት በራሱ በሀይቁ ተፈጥሮ ሲሆን አልፎ አልፎ ጥቂት ጀልባዋች ዊን ዊን እንዲሉ ታደርጋለች፡፡ እነዚህ ውሾች ጥቂት ስልጠና ቢያገኙ ሀይቁ ባፍዛዥ የሰርከስ ትርዒት ሊደምቅ ይችላል፡፡ የውሾች የዋና ውድድር ቢካሄድስ? ለአብነት ባለሀብት የተረዳቸው 14ሺህ የሚደርሱ የአሜሪካ ውሾች በየአመቱ የውሻ ትዕይንት ያቀርባሉ፡፡ በእንግሊዝ፣ ሜክሲኮና ስፔን የውሻ የሩጫ ውድድር የተለመደ ነው፡፡

ማን ቀረ ? መንግስት ? … መንግስት ያው በተፈጥሮው በኮምፕሌይን ማሸን complex ውሳኔዋችን አዋጪ በሆነ መንገድ የሚያመርት ተቋም ነው፡፡ ለምሳሌ ያህል ጥያቄው ህገመንግስታዊ መብት መሆኑን ተናግሮ ወቅታዊ አለመሆኑን ሊያስከትል ይችላል፡፡ ጥያቄው አንገብጋቢ መሆኑን ጠቅሶ ለምላሹ ዘርፈ ብዙ ምርምር እንደሚያከናውን ቆምጫጫ መልስ ሊሰጥ ይችላል፡፡ ጥያቄው አንድ ቀን እንደሚነሳ እንደሚያውቅ ገልጾ ነገር ግን የበጀት አመቱ ዝርዝር ጉዳዩን address እንደማያደርገው ሊያሰምርበት ይችላል፡፡

መቼ እንደሚያደርገው ባይታወቅም አንዳንዴ ደግሞ እንደ ግሩም አጭር ልቦለድ ነገሩን ባልተጠበቀ መልኩ ሊጨርሰው ይችላል፡፡ ‹ የውሾችን ችግር መፍታት › በማለት ባለ አራት ነጥብ የአቋም መግለጫ ሊያወጣ ይችላል፡፡ የውሾች ችግርን መፍታት…..

. በኮንዶሚንየም ሰፈሮች የሚታየውን ዘረፋ ለመቀነስ

. በሞተው ስፓርት ላይ ቅመም ለመጨመር

. የቀበሮን እብሪት ለማስተንፈስ

. መርሃ ግብሩን ለማሳካት ዓይነተኛ ሚና ይጫወታል፡፡

‎የፌስ ቡክ ወግ‎

ፌስ ቡክ ከነችግሩና ከነሱሱም ቢሆን ብዙ ሚዛን የሚደፉ ጠቀሜታዋች እንዳሉት መከራከር የዋህነት ነው፡፡ የቁምነገረኝነቱን ጎን መመርመር ለእናንተ ትቼ ከፌዛዊ መልኩ/ ጥቅሙ ጥቂቶቹን ልወርውር፡፡

ፌስ ቡክ በደበረዋትና ብቸኛ በሆኑ ግዜ የተረት አባት ሚናን ተክቶ ሊያስቆት ይችላል፡፡ መቼም የአጫጭር ጥቅሶች ባህር በመሆኑ ጥቅስ አፍቃሪ ብቻ ሳይሆኑ በንግግርዋ መሃል ‹‹ እጠቅሳለሁ ›› የሚል ማዋዣ እንዲጠቀሙ መንገድ ይመራል፡፡ በየመንገዱ ጥቅሶች ካጋጠመዋት ‹‹ ግዛ-ግዛ ›› የሚል ሞጋች መንፈስ እንደበቀለብዋት ይገነዘባሉ፡፡ የፌስ ቡክ ጣሪያና ግድግዳ ፎቶ በፎቶ በመሆኑ በየቤቱ ለእንግድነት ሲሄዱ ‹‹ እስኪ ያቺን አልበም ወዲህ በላት ?›› የሚል ጥያቄ ያመነጫሉ፡፡ አልፎ አልፎ  የስዕል ኤግዚቢሽኖች መከፈታቸውን ሲሰሙ ‹‹ መግዛት ባንችል እንኳን ሄደን ማበረታታት አለብን !! ›› የሚል ደመቅ ያለ ንግግር ወደ ሌሎች ጆሮ እንዲደርስ ሳያደርጉ አይቀርም፡፡ መቼም ግጥም ወይም መጣጥፍ ለሚዲያ ቢልኩ ውበቱ፣ መልዕክቱ፣ ሚዛናዊነቱ፣ ደጋፊነቱ ወዘተ የተባሉ ህጋዊና ህገወጥ ሳንሱሮችን ማለፍ አለበት፡፡ ፌስ ቡክ ገጽ ላይ ታዲያ ሲፈልጉ ሰክረው፣ ወይም በእንቅልፍ ልብዋ አይንዋን  እያጨናበሱ ሁሉ ያለ ከልካይ ይጽፋሉ፡፡ የዚህ እኩያ የሆነ ነጻነት አሜሪካ ወይም ህንድ ያገኛሉ ? በፍጹም !!! 
 

ፌስ ቡክ ብቻ ሳይሆን የፌስ ቡክ ኦንላይን ተጠቃሚዋችም ነገረ ስራ ከተመረመረ በጣም ነው የሚያስቀው፡፡ በጣም ነው የሚያሳዝነው፡፡ ብዙ በጣሞች፡፡ ታዲያ ለወሬ እንዲመቸን ለተጠቃሚዋች ባህሪ ስያሜ እየሰጠን ነው የምናወራው ያው ለመዝናናት ያህል የቀረበ መሆኑንም አስምሩልኝ - በተለይ ለወግ አጥባቂዋች

1 . አድፋጭ ፤  ይህ ቡድን ዘወትር በአውሮፓ በረዶና ጉም የተሸፈነ ነው የሚመስለው፡፡ ብዙ ግዜ ኦንላይን ላይ አይጠፋም ፤ ግን አይታይም፡፡ አልፎ አልፎ ወይ ጥቅሱን ወይ ፎቶውን ወይ ዜናውን ዋናው ሰሌዳ ላይ በተን ያደርጋል፡፡ ጠፋ እንዳትሉት ደግሞ ሰሌዳው ላይ በተለጠፉት መረጃዋች ላይ ወይ ፍቅሩን አሊያም ተቃራኒ ሀሳቡን ሲገልጽ ያዩታል፡፡ ማህበራዊ ተሳትፎውን በጓጉንቸር ቁልፍ የከረቸመ ይመስላል፡፡ አድፍጦ ይሰራል ወይም አድፍጦ ጓደኞቹን ይከታተላል ለማለት ያስቸግራል፡፡ መስኮትና በሩ በተዘጋ ቤት ውስጥ ስንት ቀን ? ስንት ወር ? መቀመጥ ይቻላል፡፡ ‹‹ አይወብቃቸውም ? ›› እላለሁ አንዳንዴ  ‹‹ አይጨንቃቸውም ? ››

2. ጠባቂ ፤  ይህ ቡድን መብራቱን አያጠፋም፡፡ ሰውየው የቅርብም ሆነ የሩቅ ጓደኛዋ ሊሆን ይችላል፡፡ ከተለያያችሁም ረጅም ግዜ አስቆጥራችሁ ይሆናል፡፡ የፈለገ ቢሆን ግን ቅድሚያውን ወስዶ ሰላምታ አያቀርብልዋትም፡፡ የግድ ከእርስዋ የሚለኮሰውን ክብሪት ይጠብቃል፡፡ ዛሬ ቅድሚያውን መውሰድዋን ግምት ውስጥ አስገብቶ እንኳ በሚቀጥለው ግዜ የማያልቀውን ሰላምታ ለማስቀደም ፍላጎት የለውም፡፡ ደግነቱ ሁሌም ቅድሚያውን የሚወስዱ ከሆነ ፈታ ብለው የሚያወሩ ናቸው፡፡ የኩራት ጉዳይ ወይስ የክብር ፍለጋ ?        ‹‹ ወንድ ወደሽ ጺሙን ፈርተሸ ›› እንዴት ይሆናል ነው ነገሩ ???

3. ስልታዊ አፈግፋጊ ፤ ይህ ቡድን መስመር ላይ መኖሩ በመብራቱ ይታወቃል፡፡ አገር ሰላም ነው ብለው ወሬ ሲጀምሩ በጥንቃቄም ቢሆን መልስ ይሰጣል፡፡ ወሬው የፓለቲካ፣ የኑሮ ውድነት፣ የወቅታዊ ሁኔታዋች ላይ ሲያነጣጥር ደህና እደር እንኳን ሳይልዋት መብራቱን ድርግም አድርጎ ያጠፋል፡፡ የርዕዮተ ዓለምና የሌላ አመለካከት ካላችሁ ደግሞ እርሶ ኦን ላይን እንደገቡ የርሱ መስኮት ጨለማ ይውጠዋል፡፡ ወይም ደግሞ ደቃቅ ሰላምታ ያቀርብልዋትና ምላሽዋን ሳይጠብቅ ቤቱን ክርችም ያደርጋል፡፡ ይሄ እንግዲህ አገም - ጠቀም መሆኑ ነው፡፡ ሰላምታ ሲልኩለት ባላየ ማለፍም ስልቱ ነው፡፡ ከዛ የእርሶ መስኮት ሲዘጋ ‹ በጣም ይቅርታ አላየሁትም ነበር › የሚል መልዕክት በጣም ዘግይታ ትደርሶታለች፡፡ እዚህ ቡድን ውስጥ ያሉ ሰዋች በጥርጣሬና በፍርሃት የተዋጡ ነጻነት የራቃቸው ስለሚመስሉኝ ያሳዝኑኛል፡፡ ሁሌም በአንድ ጥቅስ የሚጽናኑም ይመስለኛል     ‹‹ በጎመን በጤና !!! ››

4. ተቸካይ  ፤ ብዙም ባይሆኑ እዚህ ቡድን ውስጥ የሚገኙ ተጠቃሚዋችም አሉ፡፡ ለጓደኝነት ጠይቀዋታል፣ ወይም ጓደኝነትዋን ተቀብለዋል፡፡ በኦን ላይን ሜዳ ላይ ለሚልኳቸው መልዕክትም ሆነ ሰላምታ ግን ምላሽ አይሰጡም ፡፡ ምን ማለት ነው ? ምን እያሰቡ ነው  ? የሆነ ነገር ሰሌዳው ላይ በመወርወር ይሳተፋሉ ነገር ግን የጓደኞቻቸውን ተሳትፎ በማድነቅም ሆነ በመተቸት አስተያየት አይሰጡም ፡፡ ወይ ጉድ የሆነ ፓርቲ አላያቸውም እንጂ ‹‹ መሃል ሰፋሪ! የያዘውን የማይለቅ ! የድሮን የበግ ዋጋ በመጥራት ግዜውን የሚያሳልፍ ! ›› ወዘተ ወዘተ እያለ ያሸክማቸው ነበር ፡፡

5 . ሰጥቶ ተቀባይ ፤ ይህ ቡድን መልከ ብዙና ነገረ ዓለሙ የገባው ይመስለኛል፡፡ እንደ ነጋዴ ሳየው ወዲህ የሚልከውንም ሆነ ከዚያ የሚመጣለትን መረጃ በአግባቡ ያውቃል፡፡ በዲፕሎማት ጎን ከታየ ለያዘው ነገር በመከራከር ከዛኛው ወገን የሚገኙ ተሞክሮዋችን አንድ ባንድ ይለቅማል፡፡ ውይይት ለመክፈትም ሆነ የውይይት ግብዣ ሲቀርብለት ለመታደም አይቸገርም፡፡ በር ዘግቶ ሲሰራ መልዕክት ብትልኩለት ምላሹ ፈጣን ነው፡፡

6. የሌሊት ወፎች ፤ ፌስ ቡክ ላይ ቀን ዳናቸውን አጥፍተው ሌሊት ደምቀው የሚታዩ ሰዋች አጋጥመውኛል፡፡የለሊት ወፍ ቀን በየዛፉና በየዋሻው ቁልቁል ተዘቅዝቃ ነው የምታሳልፈው፡፡ ለሊት ቀን የጠፋውን ግዜ ለማካካስ በሚመስል መልኩ እንደ ጀት ስትካለብ ትውላለች ፡፡ ማታ ማታ መስኮታቸውን የሚከፍቱ ፌስ ቡከሮች እንደ ለሊት ወፍ ተኝተው ሳይሆን በስራ ወዲህና ወዲያ ሲካለቡ የሚውሉ ይመስለኛል፡፡ በርግጥ እንደ ለሊት ወፍ ወይም እንደ ‹ አርጋው በዳሶ › በጭንቅላታቸው ቆመው አይደለም የሚሰሩት፡፡ የእንቅልፍ ሰዓታቸውን ስለሚሻሙ ብቻ ሳይሆን ባልነበሩበት ሰዓት ምን እንደተከናወነ ለማወቅ ከአንዱ ሳይት ወደሌላው በፍጥነት የሚሮጡ ይመስለኛል፡፡ ስታዋሯቸው ሁኔታዋችን በአጭሩ ለመቋጨት የሚሞክሩትም ከዚህ አንጻር ሊሆን ይችላል፡፡ ውጪ ያሉትስ ይሁን እዚሁ እያሉ ካለ ለሊት አንታይም የሚሉት ምንድነው ሀሳባቸው ? ፌስ ቡክ ውስጥ የምታማልል ጨረቃ አለች እንዴ  ? በተምስጦ እያነበቡ ቅኔ ለመቀኝትም ሊሆን ያችላል ? የአይን ቆብ ላይ ያረገዘ እንቅልፍን ለመገላገል ያመችም ይሆናል፡፡

7 . የመብራት ሃይል ባልደረባ ፤ በሀገራችን እምነት ካጡ መ/ ቤቶች አንዱ መብራት ሃይል ነው፡፡ የማይታመነው ባልተጠቀሙበት ታሪፍ ላይ ያሰኘውን እጥፍ ጨምሮ ማስከፈሉ አይደለም፡፡ ብርሀን ሆነልኝ ሲሉ ወዲያው በጨካኝ እጁ ወደ ጨለማ ይወረውሮታል፡፡ በቃ ጠፋ! ብለው ተስፋ ሲቆርጡ ብልጭ ብሎ ሊያስደስትዋት ይችላል፡፡ ወዲያው ደግሞ ምስጋናዋትን አስጨርሶ ድራሹ ይጠፋል ‹‹ እረ እልም ያድርግህ እቴ !! ›› የማይደርስ ርግማን ከኋላው ይከተለዋል፡፡ እና አንዴ ይበራል፣ አንዴ ይጠፋል፡፡ ፌስ ቡክም ላይ መስኮታቸውን በኦን ላይን መብራት ብልጭ አድርገው በሆነ ነገር እንደ ደነገጡ ሁሉ ድርግም አድርገው የሚዘጉ ሰዋች አሉ፡፡፡ አንዳንዴ እንደውም ይህ ነገር በር ቢሆን አቤት ጩኀቱ !! ስል አስባለሁ ፡፡ አሁንም አዘናግተው ብቅ ይሉና ወዲያው ጨለማው ውስጥ ይሰወራሉ፡፡ ይህን ጨዋታ ለማራዘም ከፈለጉ የርስዋን መብራት ድርግም አድርገው ቆይተው ድንገት ሲያበሩት ያ የመብራት ሃይል ባልደረባ በብርሃን ተርታ ተሰልፎ ያገኙታል፡፡ ወዲያው ግን ጨለማ ይውጠዋል፡፡ አሁን ለብርሃን ሳይሆን ለጨለማ ይስቃሉ፡፡ ምንድነው እንደዚህ ማብሪያ - ማጥፊያ ማንገጫገጭ !!!  ‹‹ እረ አንፓሉ ያቃጠላል ?? !! ››

ስለደከመኝ ምድቡን እዚህ ጋር አቁሜዋለሁ ፡፡ እርስዋን የት ቅርጫት ውስጥ አገኙት ?? ያልታየ ምድብ ካለም ልምድዋን ይወርውሩ፡፡ 12 ከደረስን በሁለት ተከፍለን አንድ የፌስ ቡክ ፕሪምየር ሊግ እንመሰርታለን ፡፡

‎ መለስ ዜናዊና የህወሃት የትግል ጉዞ‎

‹‹ መለስ ዜናዊና የህወሃት የትግል ጉዞ ›› በኮ/ል ኢያሱ መንገሻ የተጻፈ መጽሀፍ ነው፡፡ ደራሲው ከዚህ ቀደም ‹‹ ሰርዶ ›› እና ‹‹ ካብ ማህደር ፈንቅል ›› የተሰኙ ስራዋችን ለንባብ አብቅተዋል፡፡  ለደራሲው ምስጋና ይድረሰውና አንዳንድ ጠቃሚ መረጃዋችን ላካፍላችሁ፡፡……..
 

የአቶ ዜናዊ ልጆች 
 

 አቶ ዜናዊ በአጠቃላይ 13 ልጆች አሏቸው፡፡ ሰሰን ዜናዊ በአድዋ ከተማ ጠላ ጠምቃ እየሸጠች የምትተዳደር ነች፡፡ ገርግስ ዜናዊ እንግሊዝ አገር የምትገኝ ስትሆን፣ ቢንያም ዜናዊም በተመሳሳይ እንግሊዝ ሀገር ይገኛል፡፡ በመምህርነት ስራ በአድዋ ከተማ የሚገኝው ፍሰሃ ዜናዊ የመለስ ታላቅ ወንድም ሲሆን፣ ጸጋዬ ዜናዊ ደግሞ ራማ በተባለች አነስተኛና አድዋ አጠገብ በምትገኝ ትንሽ ከተማ ቡቁልት እየሸጠ ኑሮውን ይመራል፡፡
 

   ማሚት ዜናዊ ቀደም ብሎ ታጋይ የነበረች ሥትሆን አሁን ባለትዳርና አስተማሪ ሆና ባድዋ ከተማ ትገኛለች፡፡ ካሁሱ ዜናዊ ታጋይና አሁን በሽሬ ከተማ በመንግስት ስራ ላይ ተሰማርታ እየሰራች ያለች ስትሆን፣ ግዛቸው ዜናዊ ደግሞ በስደተኞች ጉዳይ መ/ቤት እየሰራ ይገኛል፡፡ ሀይሌ ዜናዊ በአዲስ አበባ ቤተክህነት ውስጥ፣ ዘውዲ ዜናዊ በት/ሚኒስትር ውስጥ በጸሃፊነት፣ ኒቆዲሞስ ዜናዊ ደግሞ በባንክ ሰራተኝነት እየሰሩ ይገኛሉ፡፡
 

መለስ በልጅነት

 በህጻንነት እድሜው ጠብና ድብድብ የመሳሰሉት ባህርይዋች የማይታይበት ሰላማዊና ትእግስተኛ ነበር፡፡ በአብዛኛው በልጅነት ዕድሜው በማወቅም ሆነ ባለማወቅ የተለያዩ ጥፋቶችን መፈጸም ያለና የተለመደ ክስተት ቢሆንም፣ መለስ ግን ከፍ ሲል ከተገለጸው  ባህሪው የተነሳ ቤተስብ ልጆቻቸው እንዲፈጽሟቸው የማይፈልጉ ተግባራትን አይፈጽምም ነበር፡፡ ጥሩ ስነምግባርም ነበረው፡፡
 

የአቶ ዜናዊ ምስክርነት
 

መለስ አንድ ቀንም አጥፍቶ አያውቅም ነበር፡፡ ከዚህ የተነሳም ገስጨው አላውቅም፡፡

ሰይጣን ፍለጋ
 

በአድዋ በሚገኝ አንድ የመዋኛ ኩሬ ሰይጣን ይዋኝበታል የሚል አመለከከት ነበር፡፡ በዚህ ጉዳይ ላይ መለስና ጓደኞቹ ይመክሩና እውነታውን ለማረጋገጥ አንድ ለሊት ወደቦታው ያመራሉ፡፡ ደፈጣ ይዘው ሰይጣኑን ሲዋኝ እናየዋለን በማለት ጠበቁ፡፡ ጸጥታ ብቻ ሆነ፡፡ጥበቃው ያሰለቸው መለስ ካደፈጠበት ይነሳና ለምን ገብተን አናረጋግጥም ? በማለት ጓደኞቹን ይጠይቃቸዋል፡፡ አዋንታዊ ምላሽ ያገኛል፡፡ ፈጥኖና ቀድሞ ልብሱን በማውለቅ ወደ ቀዝቃዛው ኩሬ ዘሎ በመግባት በጨለማ ውስጥ ዋና ቀጠለ፡፡ ጓደኞቹም ተከተሉት፡፡ ሰይጣን ፍለጋውንም ተያያዙት፡፡ ተፈላጊው ሰይጣን ግን አልተገኝም፡፡

መለስና ትምህርት

በየዓመቱ ከፍተኛ ውጤትን እያስመዘገበ የ2ኛ ደረጃ ትምህርቱን ከማጠናቀቁ በተጨማሪ በ64 ዓም የ12ኛ ከፍል መልቀቂያ ብሄራዊ ፈተናን በከፍተኛ ውጤት ማለፍ ችሏል፡፡ በወቅቱ ከተጠቀሰው ት/ቤት ተፈታኝ ከነበሩት ተማሪዋችና በአጠቃላይ በሀገር አቀፍ ደረጃ ከፍተኛ ውጤት ማምጣታቸው ተረጋግጦ ለቀዳማዊ ሀይለስላሴ ሽልማት ከበቁ አስር ወጣት ተማሪዋች መካከል አንዱ ነበር፡፡

የዶ/ር ዳንኤል ፈቀደ ምስክርነት

ዶ/ር ዳንኤል የመለስ የት/ቤት ጓደኛና አብሮ ተሸላሚ ከነበሩት ተማሪዋች አንዱ ነበሩ፡፡ አሁን በአ/አበባ ዩኒቨርስቲ የህክምና ፋከልቲ መምህር ናቸው፡፡ ‹‹ መለስ ትጉህ ጥንቁቅና ጎበዝ ተማሪ ነበር፡… በትርፍ ሰዓት የቅርጫት ኳስንና የጠረጼዛ ቴኒስ ጨዋታ መጫወትን ይወድ ነበር፡፡መለስ ጥቃትን አይወድም ነበር፡፡ በዕድሜ ሆነ በጉልበት ተለቅ ብለውና በልጠው ይታዩ የነበሩ ተማሪዋች በእሱ ላይ የሚፈጽሙትን ማናቸውም የማስፈራራትና ተጽዕኖ የመፍጠር ሁኔታን አጥብቆ የመቃወምና ያለመቀበል ባህሪና ሁኔታ ይታይበት ነበር፡፡ … ለዩኒቨርስቲው ተማሪዋች ህብረት አመራርነት ተወዳድሮም የሳይንስ ፋኩልቲ ተማሪዋች ህብረትን እንዲወክል ተመርጦም ነበር፡፡ በዚህ ጊዜ ነበር የነበረውን ዕምቅ የአመራር ችሎታ ባህሪያትንና በተስብሳቢ ፊት በመድረክ ላይ አሳማኝ ማራኪ ንግግርን የማድረግ ተሰጥኦውንና ብቃቱን ማሳየት የጀመረው፡፡›› ብለዋል፡፡

ማገብት
 

የትግራይ ህዝብ የትጥቅ ትግል ከ11 ባልበለጡ ታጋይች የካቲት 11/1967 ዓም ደደቢት በተባለ ቦታ እንደተጀመረ ይፋ ከመደረጉ በፊት ለህዝባዊ ትጥቅ ትግሉ መጀመርና ለህወሃት መመስረት መሰረትና ጥንስስ የነበረ አንድ አደረጃጀት ነበር- እሱም ማህበር ገስገስቲ ብሄረ ትግራይ ነበር፡፡
 

የማገብት መስራቾች

ማገብት ዩኒቨርስቲ በነበሩ ተማሪዋች የትግራይ ተወላጆች ተመሰረተ፡፡ መስራቾቹ አግአዚ ገሰሰ፣ ስዩም መስፍን፣ አባይ ጸሀዬ፣ በሪሁ በርሀ/ አረጋዊ/ ፣ አይሉ መንገሻ/ ነጠበ/፣ ግደይ ዘርአጽዮን፣ አስፍሃ ሐጎስ/ ሙሉጌታ/ ነበሩ፡፡ በሂደት ስበሰሃት ነጋ፣ ሙሴ ተህለና ገሰሰው አየለ በምስረታው ተቀላቅለዋል፡፡
 

መለስ ተሕለና መለሰ ዜናዊ
 

መለስ ተሕለ በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የተማሪዋች ንቅናቄ ታሪክም ሆነ በአዲስ አበባ ዩኒቨርስቲ የትግራይ ተወላጆች ተማሪዋች ማህበር ንቅናቄ ውስጥ ስማቸው ጎልቶ ከሚጠሩ ታዋቂ ታጋይ ተማሪዋች አንዱ ነበር፡፡ በዋቢሸበሌ ሆቴል ላይ ተፈጸመ በተባለ የቦንብ ፍንዳታ እጁ አለበት በሚል የሐሰት ውንጀላ በመጋቢት 67 ዓም በደርግ መንግስት በግፍ የተገደለ ወጣት ተማሪና ታጋይም ነበር፡፡ ይህን ታጋይ ለመዘከር ለገሰ ስሙን በመታሰቢያነት ምርጫውና መጠሪያው አደረገው፡፡

ደደቢት

የካቲት 11/1967 የትጥቅ ትግል የተጀመረበት ቦታ ነው፡፡ ደደቢት የእጣን ዛፍ ጨምሮ የተለያዩ የበርሃ ዛፎች የተሞላበት በርሃ ነው፡፡ የመሬቱ ገጽታ ሰበርባራ መሬት የበዛበትና ለአይን የሚገባ ትልቅ ተራራ የማይታይበት ቆላ መሬት ነው፡፡ ከየካቲት እስከ ሰኔ ያሉት ወራቶች የእሳትን ያህል የሚፋጅ የሀሩር ንዳድ ከሰማይ የሚዘንብባቸው ጊዚያቶች ናቸው፡፡መንደር የሚባል እምብዛም አይታይበትም፡፡ ዛፎችን እንደ መኖሪያ ጎጆ፣ አለቶችን ደግሞ እንደ መኝታ መደብ አድርገው የሚገለገሉበት ቦታ ነበር፡፡

ተሓህት

ተሓህት የተመሰረተውና ህልውና ያገኝው በሰኔ 1967 ዓም ሕርሚ ላይ በተካሄደው አጠቃላይ ስብሰባ ነው፡፡

የወይን መፈጠር

በስዩም መስፍን የሚመራ ስምንት አባላት የነበሩበት ሃይል ወደ አዲግራት ከተማ በመግባት በከተማው ውስጥ በሚገኝው አግአዚ 2ኛ ደረጃ ት/ቤት ላይ ኦፕሬሽን በማካሄድ የሚፈለጉ ቁሳቁሶችን እንዲያመጣ ተሰማራ፡፡ ግዳጁም የተሳካ ነበር፡፡ በዚህ ሁኔታም ይፈለጉ የነበሩት ቁሳቁሶች ማለትም ወረቀትን ጨምሮ ቀለም፣ ታይፕራይተሮችና ማባዣዋች ተገኙ፡፡ ይህን በመጠቀምም የተሓት የመጀመሪያው ልሳን ወይን ቁ. 1 በጥር 1968 ዓም ተጽፎ ወጣ፡፡/ ይዘቱም ማስተባበያ ላይ ያተኮረ ነበር፡፡ ተህሃትና ግንባር ገድሊ ሃርነት ትግራይ ለመዋሃድ ጥረት ሲያደርጉ ቆይተው ግንባሩ ኢ-ዴሞክራሲያዊ ተግባር በመፈጸሙ በተህሃት ተመቶ ነበር፡፡ እናም ‹‹ ይድረስ ስህተት እየፈጸሙ ላሉ ወገኖቻችን›› በሚል ርዕስ ለትግራይ ህዝብ እውነታውን የማሳወቅ ስራ ነበር/

ሬሽን
 

ሕወሓት ከጨቅላነቱ ጀምሮ ተግባራዊ እያደረገው የነበረና፣ በዚህ የተነሳም የተወሰኑ አባላቱን ያስለመዳቸው አንድ ነገር ነበር፡፡ እሱም የሲጋራ ሬሽን ነበር፡፡ ሲጃራ ለሚያጨሱና ሱስ ለነበራቸው አባላቱ በድርጅቱ አሰራር መሰረት በየቀኑ አምስት ፍሬ ሲጃራ በሬሽን መልክ ይታደላቸው ነበር፡፡ 5   ‹‹ ግስላ ›› እየተባለ ይታወቅ የነበረ ሲጃራ በዚያን ሰዓት ለድርጅቱ የሲጃራ ሬሽን ዕደላና ለአጫሾቹ ብቸኛ አማራጭ ነበር፡፡ በወቅቱም ምርት ሲጃራው ተወዳጅም ነበር፡፡

የአህዴን አመሰራረት
 

በህወሃትና በኢህዴን መካከል ተከራረዋ በተባለ ቦታ 142 ቀናትን ያስቆጠረ ውይይት ተካሂዷል፡፡ … በተካሄደው አብይ ስብሰባ ዴሞክራሲያዊ ድርጅት ለመመስረትና ትግሉን ለመቀጠል የወሰኑ 51 አባላት የተሳተፉበት ነበር፡፡መጀመሪያ አብረዋቸው የመጡ 64 የሚሆኑት የተቃውሞ ንቅናቄ አባላት የነበሩት ግን ትግል መቀጠል አይቻልም በማለት ቀደም ብለው ራሳቸውን በማግለላቸው እንዲሸኙ ተደርገዋል፡፡… ኢህዴን እንደተመሰረተ ይፋ የተደረገበት ጉባኤ የተጠናቀቀው ታምራት ላይኔ፣ አዲሱ ለገሰ፣ ጌታቸው ጀቤሳ፣ ተፈራ ዋልዋ፣ በረከት ስምኦን፣ ሃይሌ ጥላሁን፣. ታደሰ ካሳ፣ ህላዌ ዮሴፍ እና ዘለቀን የድርጅቱ ማዕከላዊ ኮሚቴ አባላት አድርጎ በመምረጥ ነበር፡፡ ሚያዚያ 11/1973 ዓም ኢህዴን ረጅሙን የትጥቅ ትግል መጀመሩን በይፋ አወጀ፡፡

ዝነኛው ሳህል

እግዜር አለምን ሲፈጥር ተናዶ በክርን እየደቆሰ የተማታበት መሬት ይመስላል፡፡ ንዴቱ ከመሬቱ ገጽታ ላይ ተጽፏል፡፡ ተደራርበው የተቀመጡ ያገጠጡት ድንጋዮች ተፈጥሮ በዘመናት የቆለላቸው አይመስሉም፡፡ አንድ ሃይል ለምጽአት ቀን በጥበብ ጠርቦ ያስቀመጣቸው የመቃብር ድንጋዮች እንጂ፡፡ ተራሮቹ መረማመጃ ቀርቶ ለእግር መቆናጠጫ የሚሆን ቦታ የላቸውም፡፡ ለሰው ቀርቶ ለዝንጀሮዋችም ቢሆን አይመቹም፡፡ አንዳንዶቹ ተራሮች እስከ ትከሻቸው ድረስ ጉም ለብሰው ሲታዩ ዓለምን በመናቅ የአመጽ ጋቢ ተከናንቦ በእብሪት ተወጥሮ የቆመን ወንበዴን ይመስላሉ፡፡/ ጸሀፊው የበዓሉ ግርማን አባባል ሲጠቀም/

‎ዘራ ያዕቆብ

ዘራ ያዕቆብ፣

ሀዲስና ብሉይ ኪዳናትን ፣የቤተክርስቲያን አባቶችን ታሪክና ቀኖናዊ ህግጋትን ጠንቅቆ የሚያውቀው ንጉስ ዘራ ያዕቆብ ‹‹ መጽሀፈ ልደት ›› እና  ‹‹ መጽሀፈ ብርሃን ›› የተሰኙ መጽሀፍትን ጨምሮ የስርዓተ ቅዳሴ ደንብና መመሪያዋችን የተመለከቱ ሰራዋችን ማበርከቱ ይታወቃል፡፡ የቤተመንግስቱን መቀመጫ ያደረገው ደብረ ብርሃን ውስጥ ሲሆን ህንጻውን እንዲሰሩ ያደረገውም በቤተመንግስቱ ታላላቅ መኳንንቶች ነው፡፡ ስራውን ሳያጠናቅቁም የማዕረግ ልብሳቸውን እንዳያደርጉ ተከልክለው ነበር፡፡ ፍጹም ጀግና እንደነበረና በርካታ አስተዳደራዊ መሻሻል እንዳደረገ የሚነገርለት ዘርያቆብ በርኩስ መናፍስት ፍርሀት ዘወትር ይሸበር ነበር፡፡

መላ ሀገሪቱን ዳር እስከ ዳር ሰጥ ለጥ አድርጎ የመግዛት ችሎታ የነበረው ይህ ሰው፣ ህዝብ በፍርሃትና በስጋት እንዲኖር ያደርግ የነበረ፣ ማንም እንደሚቀበለው ከኤዛና እና ከላሊበላ ቀጥሎ ታላቁ የክርስትና እምነት ሊቅ የሆነው ይህ መሪ፣ በቆራጥነት ሲዋጋቸው የኖሩት የምድራዊና የርኩስ መንፈስ ኅይላት ጉዳት እንዳያደርስቡት  በፍርሃት ተውጦ ይኖር እንደነበር ለማመን በርግጥ ይከብዳል፡፡

ጠጉራቸው ከጠንቋዮች እጅ ገብቶ በዚህ ፈሪሀ እግዚሀብሄር ባደረበት መሪና በቤተ መንግስቱ ላይ ጉዳት እንዳይደርስ ከሚል ፍርሃት የተነሳ፣ የልፍኝ አሽከሮቹ ራሳቸውን እንዳይላጩ ክልክል ነበር፡፡ መነኮሳት በግቢው ውስጥ እየዞሩ ርኩሳን መናፍስትን ለመከላከል ሌትና ቀን ከጠዋት እስከ ማታ ፣ ከምሽት እስከ ንጋት ያለማሰለስ መዝሙረ ዳዊትንና ሌሎች መዝሙሮችን፣ በተለይም ራሱ የቀመረውን ‹‹ አምላክ ገዥ ነው ›› የተሰኝውን መዝሙር እያዜሙ የንጉሱን መኖሪያ ቤት ጸበል ሲረጩ ያድራሉ ይውላሉ፡፡

አስማትን በመፍራት ከቅጥር ግቢው ውስጥ አንድ ትልቅ ጉድጓድ አስቆፍሮ፣ የግቢው ነዋሪ ሁሉ ባለማቋረጥ ጸበል እያመጣ እንዲሞላው ያደርግ ነበር፡፡ ይህ ውሃ ከአስማት ይጠብቃል፣ ከደዌ ይፈውሳል ተብሎ የሚታመን ሲሆን ስርዓተ ጥምቀቱም ይፈጸምበታል፡፡

የኢትዮጽያ ታሪክ  / ትርጉም ዓለማየሁ አበበ /

‎የቆሰለ ስሜት‎

ሰሞኑን ፌስ ቡክ ላይ ያነበብኩት የደመወዝ ጭማሪ ቀልድ ብብቴን በሃይል በመኮርኮሩ ‹‹ ስቄያለሁ ›› ማለት ብቻ አይገልጸውም፡፡ የዚህ ቃል ሱፐርላቲቭ ዲግሪ ምን ይሆን ? አዋ ‹‹ በእጅጉ ተንፈቅፍቄያለሁ! ››

 ‹‹ ጤፍ 1780 ብር በደረሰበት በአሁኑ ወቅት መንግስት እንዴት 73 ብር ብቻ ይጨምራል ? ›› ይለዋል አንዱ ጨጎራው የቆሰለ

 ‹‹ መንግስት ደመወዝ የጨመረው ለጤፍ መግዣ እኮ አይደለም ›› ሌላኛው ቁስለኛ በማሾፍ መልክ ይመልሳል

 ‹‹ እናስ ለምንድነው የጨመረው ? ››

 ‹‹ ለጤፍ መግዣ ሳይሆን ለጤፍ ማስፈጫ ነው ››

መራር ቀልድ ቢሆንም ህይወትን ለማጣፈጥ መሳቅ አማራጭ የሌለው ጉዳይ ነው፡፡ ይህ ቀልድ በመምህራን ቆዳና ጅማት የተሰራ ይምሰል እንጂ የሁላችንንም አዳርና ውሎ ይመለከታል፡፡ እንደውም እንደዚህ አይነት ጉዳዮች በማይታይ ቁጥርና ማህተም ከመዝገብ ቤት የሚወጡት ‹‹ ለሚመለከተው ሁሉ ! ›› በሚል ርዕስ ይመስለኛል፡፡

ነገሩ ወደው አይስቁ አይነት ነውና እንስቃለን፡፡ ግን ደግሞ ከአፍታ በኋላ እንቆዝማለን፡፡ የተወራውና የሆነውን እያነጻጸርን እንበሽቃለን፡፡ ውሃ በገመድ እንደሚወጣበት ግድጓድ ርቀን ከቆምንበት ሸለቆ ውስጥ፤ ኑሮ ተንደላቆ ወደተኛበት የዳሽን ተራራ አንጋጠን ለማየት እንሞክራለን፡፡ ጨረሩ፣ የሸረሪት ድሩም ሆነ የህይወት ዳመናው ርቀቱን ሲጋርደን ደግሞ ነገር አለሙ ይጨልምብናል፡፡ ያኔ በታችኛው ከንፈር ፈጣሪን በላይኛው ከንፈር መንግስትን እንራገማለን፡፡

የነበረን ተስፋ ካሉብን መቶ ያህል የችግር ቀዳዳዋች ውስጥ አስር ያህሉን እንኳን መድፈን ካልቻለ ስሜታችንን፣ ቁጣችንና ትዕግስታችንን እንዴት ማስተዳደር እንችላለን ? እናም ተድላን ሳይሆን ያለመራብ ሚዛንን የእምነት ያህል በአስተማማኝ መልኩ አንገታችን ላይ ማንጠልጠል ካልቻልን እንዴት አንሰጋም ? ለምን አያመንም ?

የሰሞኑን የመምህራን ስሜት በዚሁ አግባብ ማየት ያለብን ይመስለኛል፡፡ ሙያው የሚገባውን ሳይሆን ኑሮ ውድነትን ለማሸነፍ ይቻል ዘንድ ጭማሪ ጠየቁ፡፡ ጭማሪው ተፈቀደ፣ መጠኑና ወደፊት የሚራመዱበት መሰላል ጭምር ተገለጸ፡፡ የስኬል ማሻሻያውን ለግዜው ትተን የደመወዝ ጭማሪው ግን ግልጽ ነበር፡፡ አንድ አዲስ ነገር ብቅ ባለ ቁጥር ከበሮን በጣም የሚደልቁ ቡድኖች ሁሌም አሉ፡፡ ከበሮው ‹‹ የመምህራን ህይወት ተሻሻለ፣ መምህር አለፈለት! ›› የሚሉ ድምጾችን አስተጋባ፡፡ ከበሮ ሲያዩት ያምር ሲይዙት ያደናግር ነውና በትክክለኛው ሰው መዳፍና ጣቶች ባለመዳበሱ ቅኝቱን ጠብቆ መጓዝ አልቻለም፡፡ እናም ምቾት ነሳ፣ ቁጣን አስነሳ፡፡

ጭማሪው ‹‹ እንደ ጤፍ ማስፈጫ ማነሱ ሳይቀር በስማችን ተነገደበት አሉ፡፡ አንዳንዶቹም ተደፍረናል! ክብራችንና ለሰው ልጆች የምንሰጠው አገልግሎት ተንኳሷል ›› ነበር ያሉት፡፡ የከበሮው ድምጽ ግን ይገርማል፡፡ በዲያቆንና በቄሶች እጅ ሲመታ እንዴት ነበር ከፈጣሪ ጋር የሚቀራረበው ? በማርሽ ባንዶች ነፍስ ያላወቀች ብትር ሲኮረኮር እንዴት ነበር ስሜትን የሚፈነቅለው ? በኦርኬስትራ ቡድን ውስጥ ‹ ክሽ ክሽ › ከሚል ድምጽ ጋር ተዋህዶ ሲሰማ እንዴት ነበር ህብረ- ዜማውን የሚያራምደው ? ለካስ የከበሮ ድምጽ አንዳንዴ ያስጠላል ? ለካስ ከበሮ ሙያና እውነትን ካልያዘ ከሚንከባለል በርሜል አይሻልም ? ለካስ የከበሮ ድምጽ እንደ መብረቅ ያሸብራል ? ለካስ ከበሮ ጡሩንባና ቱሪናፋ! ከሚባሉ ስድቦች ጋርም የዝምድና ሀረግ አለው፡፡

አዋ! ለአነስተኛው ጭማሪ የደስታ መግለጫም ሆነ ማጣፈጫ አንድ ሆኖ ወፍራም ድምጽ የሚያወጣውን ከበሮ ከመምረጥ ይልቅ ፤ ብዙ ሆነው ስስ ድምጽን ሊያመርቱ የሚችሉ መሳሪያዋችን መጠቀም ይሻል እንደነበር ይሰማኛል፡፡ ይህን ድምጽ ‹ ክላሲካል › ወይም ለስላሳ ሙዚቃ ማለት እንችላለን፡፡ ያለ ምንም ጩኅት ረጋ ብሎ መልእክትን ያስተላልፋል፡፡ በርግጥ መልእክቱ አሳዛኝም ሆነ አስደሳች ሊሆን ይችላል፡፡

ግን በጥሞና ሰምቶ የተናደደ ሰው እንኳ መፍትሄውንም በጥሞና እንዲያስብ ሊያደርግ ይችላል፡፡ የክላሲካል ተምሳሌነቱ ብዙ ነው፡፡ መንግስት የጭማሪውን ዜና በፓስታ አሽጎ ከሆነ አጽናኝ ጽሁፍ ጋር ለመምህራኑ በየአድራሻቸው ቢሰጥ በመጀመሪያ ጨዋነቱንና አክብሮቱን ሊያንጸባርቅ ይችላል፡፡ ሰዋች በተፈጥሮአቸው ክብርና ሞገስ ስለሚፈልጉ የብሩ ማነስ ሳይሆን የመንግስት ትህትና አሸንፏቸው ለሁለመናቸው ልጓም ያዘጋጃሉ፡፡ ነገሮች ሁሉ የጉዟቸውን ሃዲድ የሚይዙት ከግራና ቀኝ፣ ከፊትና ኋላ ምልከታና ውሳኔ በኋላ ይሆናል ማለት ነው፡፡ ይህ ሁኔታ ደግሞ ሰላምና መረጋጋት ብሎም መልካም አስተዳደርን ለማሳደግ የማይናቅ ሚና ይጫወታል፡፡ ርግጥ ፓለቲካው ይህን ለማድረግ አቅም ወይም የተዘረጋ ስርዓት አለው ወይ ? የሚለውን ጥያቄ ለመመለስ ቀላል አይደለም፡፡

የክላሲካሉ ሙዚቃ ሌላ ጥቅም ዛሬ በርካታ መምህራን ያሰጋቸውን ፍርሃት መቀነሱ ነው፡፡ ዛሬ ‹ ደመወዝ ተጨመረ! › የሚለውን ወሬ የሰማ ነጋዴ ወይም ቤት አከራይ በማግስቱ ከበሮውን የሚደልቀው ሰቅጣጭ በሆነ መልኩ መሆኑን ከልምድ እናውቃለን፡፡ ቢያንስ ጤፍ ላይ 400፣ የቤት ኪራይ ላይ 100 ብር ቢጨመር ውጤቱ ምን ይሆናል ? አሁን በተጨመረው ገንዘብ ላይ ሌላ ፐርሰንት ጨምሮ መስጠት ፡፡ ላለው ይጨመራል - ይላል መጽሀፉ ፤ የሌለው ከነገም ህይወቱ ተበድሮም ቢሆን ይከፍላል - መጽሀፉ ባይልም ግዴታው ይኅው ነው ፡፡ እንግዲህ ‹‹ ግፍ ›› በህግ ሌላ ትርጉም ካልተሰጠው በስተቀር ከዚህ የተሻለ ትርጉም ሊመጣለት አይችልም፡፡ መንግስት እነዚህን ግፎች መከላከል ያለበት ሰዶ- በማሳደድ ሳይሆን አስቀድሞ ብልጥ በመሆን ነው፡፡ ለድሃ አጋር የሆኑ ስልቶችን በመንደፍ ፡፡

በጥንታዊ ግሪክ፣ ቻይናና ህንድ ትምህርት የሚካሄደው በቄሶችና በአዋቂዋች ነበር፡፡ በጥንት ግሪክ የኪነጥበብ፣ ፓለቲካና ፍልስፍና ጉዳዬች ከፍተኛ ቦታ ስለነበራቸው ለልጆች ለማስተላለፍ ልዩ ጥረት ተደርጓል፡፡ በጥልቅ ፍልስፍናቸው የምናውቃቸው እነ ቴልስ፣ አናክስማንደር፣ ፓይታጎረስ፣ ሶቅራጥስ፣ ፕሌቶ፣ አሪስቶትል አንቱ የተባሉት በሚያነሱት ሀሳቦችና በሚፈጥሩአቸው አዳዲስ ነገሮች ብቻ ሳይሆን ከሊቅ እሰከ ደቂቅ በማስተማራቸው ነበር፡፡

በአሁኑ ወቅትም በቻይና፣ ታይዋን፣ ዴንማርክ፣ ጀርመን፣ ጃፓን፣ ኔዘርላንድ፣ ስዊዘርላንድ፣ ኮሪያ፣ አሜሪካ፣ ደ/አፍሪካ በመሳሰሉ ሀገሮች መምህራን ምርጥ ተከፋይ ናቸው፡፡ ለአብነት ያህል በጃፓን የተራ መምህራን እርከን 36 ደረጃ አለው፡፡ ሁለተኛው እርከን ላይ የሚገኝ መምህር በወር 156 ሺህ 500 የን የሚያገኝ ሲሆን የመጨረሻው እርከን 455 ሺህ 900 ይደርሳል፡፡ ለመሪ መምህር 26 ለዳይሬክተር ደግሞ 15 እርከን የተፈቀደ ሲሆን እንደቅደም ተከተላቸው 488 ሺህ 400 እና 516 ሺህ 200 የን ያገኛሉ፡፡ በአውስትራሊያ አራት ዓመት የሰለጠነ መምህር በአመት 41 ሺህ 109 ዶላር ሲያገኝ የመጨረሻው ደረጃ ላይ ሲደርስ 58 ሺህ 692 ዶላር ያገኛል፡፡ ዳይሬክተሩ እስከ 95 ሺህ 106 ዶላር ይከፈለዋል፡፡

በደቡብ አፍሪካ አምስት ዓመት ልምድ ያለው መምህር 115 ሺህ 276 ራንድ ሲያገኝ ከ5 – 9 ዓመት ልምድ ካለው 146 ሺህ 087 ይደርሳል፡፡ ከፍተኛ ሁለተኛ ደረጃ ት/ቤት የሚገኝ አንድ የአሜሪካ መምህር 43 ሺህ 695 ዶላር ነው በዓመት የሚያገኝው፡፡ ይህን ሂሳብ ወደ እኛ ብንቀይረው በወር 61 ሺህ 901 ብር አካባቢ ይመጣል፡፡ የአፍሪካ ሀገሮች አሀዝ ከዚህ ይነስ እንጂ የሚያበረታታ ነው፡፡ ይህም መንግስት የሰጠውን ቦታ የሚያመላክት ሲሆን በኢኮኖሚ የደረጀ መምህር በራሱ የሚተማመንና ምርታማ ዜጋ እንዲሆን የሚያስችል ነው፡፡ በእኛ እውነታ የእድገታችን ነገር ላይፈቅደው ይችላል….

የሀገራችን መምህራን ግን እንደስራቸው ተመጣጣኝ ተከፋይ አይደሉም፡፡ የኢኮኖሚ አቅማቸው ለንቋሳ በመሆኑ ደግሞ ለብዙ ችግሮች ተጋላጭ ናቸው፡፡ በሀገራችን በጋዜጠኝነትና በህዝብ ግንኙነት ሙያ ላይ የተሰማሩ ሰዋችን የኋላ ታሪክ ስናጠና የምናውቀው አብዛኛው መምህራን የነበሩ መሆናቸውን ነው፡፡ ለምን ሙያውን ቀየሩ ? ለሚለው ጥያቄ ቀድሞ የሚመጣው ምላሽ በህብረተሰቡም ሆነ በተማሪው ተፈላጊውን አክብሮት ባለመግኝታቸው ነው፡፡

አንዳንድ ተማሪ አስፈራርቶ ዘርቶ ያላጨደውን ማርክ ይቀበላቸዋል፡፡ ወር የማያደርሳቸውን ደመወዝ በማስላት ፍላጎቱን ይገዛቸዋል፡፡ ጎጃምና ሌሎች ከተሞች ብትሄዱ ተማሪና አስተማሪ እኩል እየተሳፈጡ ጠላ ይጠጣሉ፡፡ በብዙ ከተሞች ተማሪዋች አሰተማሪያቸውን ድራፍትም ሆነ ጫት ይጋብዛሉ፡፡

በአ/አበባና ትላልቅ ከተሞች ተማሪው ከመምህሩ የተሻለ ሞባይል፣ የተሻለ ላፕቶፕ፣ የተሻለ አልባሳት አለው፡፡ ሞባይላቸውን ክፍል ውስጥ እንዲዘጉ ለተማሪዋች የተናገሩ መምህራን ‹‹ እናንተ ስለሌላችሁ ነው! ›› ተብለው ተስቆባቸዋል፡፡ ጭንቅላቱን ሳይሆን ኪሱ በፈጠረበት የአቅም ችግር ሊሰደብ፣ ተገቢ ያልሆነ አግቦ ሊደርስበት ይችላል፡፡ ይህም በራስ መተማመኑ እንዲሸረሸር ያደርገዋል ፤ ይሸማቀቃል፡፡ ሌላ ምሳሌ ልጨምር፡፡ አንድ ጎረምሳ አንዲት ወጣት ሰሌዳውን ካጠፋች በኋላ ከንፈሯን ይስማል፡፡ አስተማሪ ከሆናችሁ

‹‹ ምን እያደረክ ነው አንተ?! ›› ማለታችሁ በጣም የግድ ነው

‹‹ ቾኩን እየጠረኩላት ! ›› ጎረምሳው ሳይጨነቅ ይመልሳል

‹‹ በእጅህ አትጠርግም እንዴ ታዲያ ?! ›› ንዴቶት ጨምሯል

‹‹ አይ ቲቸር እጅ እጅ እንዳይል ብዬ ነው! ››

ይህ ምላሽ ያስቅዋታል ወይስ ያበሽቅዋታል፡፡ አሁንም ወደው አይስቁ ማለታችን አይቀርም፡፡ ክፍለግዜው የቲያትር ቢሆን ይህ ምላሽ ባልገረመ ነበር፡፡ ግን መምህር ፊት በድፍረት ብዙ ነገር ይደረጋል፡፡ መምህር የሚያስተምረው ቀለምን ብቻ ሳይሆን ስነ ምግባርን ነው፡፡ በጉዳዩም ይጨቃጨቃል፤ ይሰደባል፤ ይመታል፡፡ እናም ሁልግዜ ስራውን ሳይሆን ከኋላ የሚሰለፉ አላስፈላጊ ጉዳዬች ላይ እንዲያተኩር ያደርገዋል፡፡ ደረጃ በደረጃም ሙያውንና ራሱን መጥላትና ሃላፊነቱን በአግባቡ አለመወጣት ይከተላል፡፡

ታዲያ የትምህርት ጥራት እንዴት ይፈጠራል ? የነገ ሀገር ተረካቢው ትውልድ ምግባርና ብቃት እንዴት ይረጋገጣል ? እናም የመምህራንን ክብርና አቅም አንድም ለተገቢነቱ በጣም ቢያንስ ግን ለልጆቻችንና ለነገው ዜጋ ስንል እናሰድግ፤ እናለምልም፡፡